Britse gevangenissen onder de maat: ratten, geweld en drugs

• Fleur Damen

  Bureau Londen

"Steekpartijen waren aan de orde van de dag en overal lagen afvalbergen die werden bewoond door rattenfamilies", vertelt ex-gedetineerde Carl Cattermole over de 2,5 jaar die hij doorbracht in Engelse gevangenissen. "De drugs, het extreme geweld, de isolatie: de menselijke schade is enorm", zegt de 31-jarige Engelsman, die veroordeeld werd voor vernieling.

Uit het onlangs verschenen jaarrapport van het Britse ministerie van Justitie blijkt dat de leefomstandigheden in één op de zeven gevangenissen in Engeland en Wales reden geven tot "ernstige bezorgdheid". Niet eerder was het percentage gevangenissen met deze kwalificatie zo hoog.

Meer dan 85 procent van de gevangenissen scoort ondermaats op het voorkomen van zelfverwonding, zelfdoding en geweld tussen gevangenen. Een onafhankelijke gevangeniswaakhond spreekt al langer van "omstandigheden die onacceptabel zijn in een ontwikkeld land in de 21e eeuw".

Cattermole bracht onder meer tijd door in de Londense Pentonville-gevangenis, die op de lijst staat met slechtste gevangenissen. "In Pentonville waren meer drugs dan in de ergste Europese achterwijk. Geesteszieke gevangenen zaten tussen de rest en kregen geen hulp, laaggeletterden kregen geen onderwijs", aldus de ex-gedetineerde, die een boek schreef over zijn ervaringen gedurende een jaar waarin hij één uur per dag naar buiten kon. "Geweld en achterdocht overheersten. Het was verschrikkelijk."

Op basis van de erbarmelijke omstandigheden stelde de Amsterdamse rechtbank onlangs zelfs twee overleveringen (uitlevering binnen de EU) naar Engeland uit. Het was volgens de rechtbank niet uit te sluiten dat de verdachten "onmenselijk of vernederend" behandeld zouden worden in de gevangenissen van Birmingham, Liverpool of Bedford (Londen).

"Het is nogal wat als de rechter van de ene EU-lidstaat tegen autoriteiten van een andere lidstaat zegt dat die hun gevangenen niet humaan behandelen", stelt Menno Dolman, docent strafrecht aan de Universiteit van Maastricht. EU-landen gaan er doorgaans vanuit dat andere lidstaten de internationaal vastgestelde rechten van gevangenen respecteren. "Uitstel van een overleveringsverzoek kan tot frictie tussen landen leiden", zegt Dolman.

Onlangs werd een van de overleveringsverzoeken na uitstel alsnog ingewilligd, op basis van aanvullende informatie van de Britse regering over de gevangenis waar de verdachte zou terechtkomen.

De tweede zaak loopt nog. Thom Dieben, advocaat in die zaak, stelt dat de oplossing simpel is: "Of het Verenigd Koninkrijk verbetert de gevangenissen, of het geeft een garantie dat de verdachte niet terechtkomt in een van de slechte gevangenissen." Tot dusver hebben de Britten zulke garanties niet gegeven. "Het lijkt erop dat het de Britten niet lukt het geweld te stoppen, maar ze lijken ook niet te willen erkennen dat hun voorzieningen ondermaats zijn", stelt de advocaat.

70 miljoen pond

Het Britse ministerie van Justitie maakte vorige week bekend 70 miljoen pond uit te trekken om geweld en drugsgebruik terug te dringen door middel van scanners, drugshonden en nieuwe technologieën. Ervaringsdeskundige Cattermole verwacht weinig van de beloofde investering: "De regering slaat al jaren aanbevelingen en rapporten in de wind, zelfs als die door henzelf worden opgesteld. Het maakt ze gewoon niks uit."

"Ondertussen worden mensen niet voorbereid op vrijlating, niet geholpen met drugsverslaving en zitten ze jarenlang tussen het geweld. Wanneer ze vrijkomen zijn ze er vaak erger aan toe dan toen ze de gevangenis in gingen", zegt Cattermole. "Uiteindelijk is de maatschappij daarvan de dupe."