Code oranje voor 'extreme hitte', baby-opvang sluit de deuren

Het is een hete week in Nederland, met mogelijk rond de 38 graden op donderdag. Het Nationaal Hitteplan is inmiddels van kracht en het KNMI heeft code oranje afgekondigd. In dit artikel houden we je de hele dag op de hoogte van het hittenieuws.

Te heet voor opvang baby's

Vanwege de warmte van de komende dagen hebben ook kinderopvangorganisaties speciale hitteprotocollen opgesteld. Kinderopvang Doomijn, vooral actief in Gelderland en Overijssel, heeft een drastisch besluit genomen. De komende drie dagen vangt het bedrijf geen kinderen tot 2 jaar op. Wim Bosch van Doomijn spreekt van een unieke situatie, die genomen is voor de veiligheid van de kinderen.

Het gaat om alle locaties waar Doomijn kinderen tot 2 jaar opvangt, in totaal tachtig tot negentig, onder meer in Harderwijk, Apeldoorn en Zwolle. Bosch zegt dat airco's soms gevaarlijk kunnen zijn, vanwege ziektekiemen. Luchtreinigers die wel zijn geïnstalleerd, koelen volgens hem ook wel, maar alleen tot een bepaald niveau.

Ouders zijn vanochtend geïnformeerd dat ze de komende dagen een alternatief moeten zoeken. Bosch zegt dat ouders begrip hadden voor de situatie. Sommigen moeten flink wat organiseren, "maar daar kan ik niks aan doen, ik kijk naar de veiligheid van de kinderen".

Bosch verwacht dat het niet voor het laatst zal zijn. "We doen dit nu voor het eerst, maar het gaat de komende jaren veel vaker voorkomen."

De Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang zegt tegen de Stentor contact te hebben gehad met Doomijn, maar is er geen advies afgegeven. "Het is niet aan ons om hier een advies over te geven", zegt een woordvoerder. "We hebben ook nauwelijks vragen van andere kinderopvanglocaties gekregen. Het is vooral een kwestie van je gezonde verstand gebruiken."

Ook de GGD IJsselland zegt in de krant niet geadviseerd te hebben de deuren te sluiten. "De GGD raadt juist aan om de gebouwen aan te passen, kinderen kunnen prima verblijven in ruimtes met gesloten klimaatsystemen. Mits ze goed aangesloten en gebruikt worden. En verder is het vooral een kwestie van de kinderen veel laten drinken, of aan ijsjes laten likken. Lukt het niet om een heel gebouw koel te houden, zorg dan dat één ruimte koeler is."

Zomerkampen passen activiteiten aan

Op veel zomerkampen, die nu in volle gang zijn, worden de programma's aangepast. De activiteiten worden naar eerder op de dag verplaatst en tijdens de heetste uren gaan de kinderen het water in of naar binnen. "Alle kinderen zijn 30 tot 45 minuten buiten en daarna 20 minuten uit de zon," vertelt Lisette Hoogstraten van Nationale Sportkampen, waar deze week 600 kinderen op verschillende locaties onder meer hockeyen, rugbyen en voetballen. "We lassen veel meer drinkpauzes in, er worden heel veel waterijsjes gegeten en we zoeken schaduwrijke plekken op."

De hitte moet geen reden zijn om kinderen thuis te houden, vindt ze. "We hebben ouders vooraf gemaild: Geef de kinderen zonnebrand mee, doe ze vooral een petje op."

Ook op veel van de ponykampen, zijn de lessen verplaatst naar vroeger in de ochtend of later op de middag. "Je past natuurlijk je ritme aan. Je laat de paarden niet draven of galopperen, net zoals je zelf ook niet gaat hardlopen met deze hitte", zegt Frieda van Straaten van Manege Hazelhorst.

"We smeren liters en liters zonnebrand" vertelt een medewerker van een ander ruiterkamp. "De kinderen en paarden hebben minder last van de warmte dan de volwassenen, merk ik. Vanmiddag vroeg iemand of ze een hindernissenparcours mocht uitzetten in de binnenbak. Haar heb ik echt even tegen zichzelf in bescherming moeten nemen."

Veel vragen over werken in de hitte, vooral vanuit bouw- en metaalsector

Vakbond FNV heeft op een rij gezet vanuit welke vijf sectoren ze de meeste vragen krijgen over werken in de hitte. Dan gaat het niet alleen om vandaag maar ook tijdens eerdere warme periodes dit jaar. De bouw staat op 1, dan volgen de metaalsector, de handel (winkels), zorg & welzijn en de dienstensector.

De meest gestelde vragen en opmerkingen zijn: "Is het te warm om te werken?", "Het is extreem warm in de winkel, maar de werkgever doet hier niets aan." en "Wat zijn mijn rechten bij werken in de hitte?".

Eerder in dit artikel schreven we al dat er in de wet geen maximumtemperatuur staat waarboven je niet meer hoeft te werken. Wel moeten werkgevers ervoor zorgen dat de hitte geen schade veroorzaakt aan de gezondheid van werknemers. Als er direct gevaar dreigt voor je gezondheid of veiligheid, dan mag je als werknemer je werk stilleggen.

Pekelwater op de weg

In de Drentse gemeente Noordenveld (Roden, Norg, Peize) gaan deze dagen strooiwagens de weg op. Niet om gladheid te bestrijden, maar juist om het asfalt te koelen. De wagens sproeien pekelwater op het wegdek; daardoor gaat het asfalt niet plakken.

Bepaalde wegen krijgen extra aandacht, zegt de gemeente in deze tweet:

Morgen kans op smog

Het warme weer leidt vanaf morgen mogelijk ook tot smog. Het RIVM waarschuwt voor slechte luchtkwaliteit in het hele land. Mensen die gevoelig zijn voor smog, kunnen het beste binnen blijven en zware inspanning vermijden, vooral aan het einde van de middag.

Op dagen met veel zon en weinig wind worden vervuilende stoffen, zoals uitlaatgassen, onder invloed van zonlicht omgezet in ozon. Nu de zon zeer krachtig is, ontstaan zulke ozonconcentraties dat sprake is van zomersmog. Die kan leiden tot een toename van luchtwegklachten, zoals kortademigheid en hoesten, maar ook een verminderde longfunctie. Ook irritatie aan ogen, neus en keel zijn verschijnselen van zomersmog.

Hete sporen: is dit de oplossing?

Spoorbeheerder ProRail rekent met extra storingen door de hitte, onder meer doordat sporen uitzetten. In Oostenrijk lijken ze daar iets op gevonden te hebben: spoorbedrijf ÖBB heeft daar stukken spoor wit gespoten, in de verwachting dat ze daardoor minder opwarmen. Dat ziet er zo uit:

Het gaat nu nog om een proef op een traject van 5 kilometer, maar het bedrijf heeft hoge verwachtingen. Uit onderzoek blijkt dat de sporen door de witte verf 5 tot 8 graden minder opwarmen. "Dat is een relatief groot verschil", zegt een ÖBB-woordvoerder tegen de NOS. De verflaag slijt bovendien nauwelijks. Eerdere tests bij kleine vervoerders in Zwitserland en Italië waren succesvol; inmiddels denken de Zwitserse spoorwegen na over gebruik op grotere schaal.

Het Nederlandse ProRail is nog niet zo ver, maar volgt de test in Oostenrijk met belangstelling. "We kunnen dit alleen niet op stel en sprong doen", zegt een woordvoerder. "We hebben 7000 kilometer spoor, dat is veel te veel om wit te gaan verven."

Bouwers gaan door, wel met verkoeling

Bouwbedrijven passen het werk de komende dagen aan vanwege de hitte, zegt Bouwend Nederland. Ze kunnen via de brancheorganisatie een uitgebreide weersverwachting per locatie krijgen. Op basis daarvan besluiten ze bijvoorbeeld of en hoe laat ze nog kunnen asfalteren of beton storten. Werkroosters worden dus aangepast, intensief werk wordt vermeden of verminderd, er worden extra pauzes ingelast en ventilatoren of airco's neergezet. Ook zijn er koelvesten en koelpetten voor werknemers.

In de Arbowet staat dat de temperatuur geen schade mag veroorzaken aan de gezondheid van werknemers. Er wordt geen maximale temperatuur genoemd waarboven niet meer gewerkt mag worden.

Vakbond FNV heeft een paar weken geleden de Werkklimaat-app gelanceerd. Daarmee kunnen werknemers bekijken of ze hun werk nog veilig kunnen doen bij verschillende temperaturen. Je mag volgens de wet niet zomaar werk weigeren bij hitte, zegt de vakbond. Wel moet een werkgever dus maatregelen nemen, zodat jij je werk veilig kunt uitvoeren. Als die dat niet doet, terwijl er direct gevaar dreigt voor je gezondheid of veiligheid, dan mag je je werk wel stilleggen.

Hittetips voor onderweg

Rijkswaterstaat heeft allerlei hittemaatregelen genomen, maar automobilisten kunnen zelf ook iets doen. Een paar tips in 30 seconden:

Code oranje

Vanwege "aanhoudende extreme hitte" heeft het KNMI code oranje afgekondigd. Die weerwaarschuwing geldt in eerste instantie voor 48 uur. Het weerinstituut verwijst naar het Nationaal Hitteplan voor maatregelen.

Code oranje is van kracht in alle provincies, met uitzondering van de Waddeneilanden en het IJsselmeer. Daar geldt code geel.

Nationaal Hitteplan van kracht

In heel Nederland is weer het Nationaal Hitteplan van kracht. Het hitteplan is volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu "een waarschuwing voor hitte en de risico's die dit met zich mee kan brengen en een oproep om extra op elkaar te letten". Het richt zich vooral op kwetsbare mensen, zoals ouderen, baby's, en chronisch zieken.

Dit zijn maatregelen die het RIVM adviseert:

Het RIVM waarschuwt ook voor de hoge zonkracht. De huid kan binnen een kwartier verbranden; zonnebrand of andere bescherming is dus geboden, aldus het instituut.

De maatregelen uit het hitteplan hebben effect, blijkt uit onderzoek van de Volkskrant. De krant keek naar sterftestatistiek sinds 1995. Bij hittegolven in 2003, 2004, 2005 en 2006 stierven er zo'n 3000 mensen meer dan in vergelijkbare weken zonder hittegolf. Maar inmiddels vallen bij hittegolven amper nog meer doden dan in gewone weken; bij hittegolven in 2013 en 2015 was de sterfte onder ouderen zelfs iets lager dan normaal. Het hitteplan heeft "honderden, zo niet duizenden levens uitgespaard", concludeert de krant.

Ook heet in andere landen

Niet alleen Nederland krijgt de komende dagen te maken met hitte, ook bij onze buren en in populaire vakantielanden wordt het extreem warm. Neem Frankrijk: in de regio-Bordeaux kan het vandaag 41 tot 42 graden worden, in de Auvergne en het Loiredal 40. Ook de rest van de week is het in Frankrijk heet.

In België stijgt het kwik morgen en donderdag naar zo'n 37 graden. In het zuidwesten van Duitsland kan het vandaag al 36 graden worden, donderdag wordt rekening gehouden met 40 graden.

Rijkswaterstaat staat op scherp en meer 'aircosprinters' ingezet

Vanwege de hoge temperaturen nemen Rijkswaterstaat en spoorbeheerder ProRail maatregelen. Zo worden automobilisten met pech onmiddellijk weggesleept en naar een veilige plek gebracht, zoals een tankstation. "Bij een veilige locatie hoort dat er voorzieningen zijn", zegt Diederik Fleuren van Rijkswaterstaat. "Dus niet alleen een parkeerplaats."

Rijkswaterstaat adviseert mensen die op pad gaan om voldoende water en een paraplu mee te nemen. Daarmee kun je je in geval van pech toch beschut buiten de auto wachten.

Vanwege een "verhoogd risico op storingen" heeft ProRail extra storingsploegen klaargezet. Het spoor is gevoelig voor hoge temperaturen omdat staal uitzet en daardoor kronkels kunnen ontstaan. De NS probeert oudere treinen zonder airco zoveel mogelijk te vervangen door nieuwere 'aircosprinters'. 95 procent van de treinen heeft overigens al airco, zegt het bedrijf.

20 graden aan Zeeuwse kust

Om 07.20 uur is het kwik in Vlissingen al gestegen tot boven de 20 graden. In de Zeeuwse stad worden vandaag maxima verwacht van zo'n 31 graden. In het oosten en zuiden kan het een paar graden warmer worden, maar daar is het nu juist nog wat koeler.