Klachten over werkdruk in Den Haag: 'Agenda Tweede Kamer ontploft'

• Erika de Joode

  redacteur Online

Na een lange vergaderweek die donderdag tot diep in de nacht doorging, kunnen Tweede Kamerleden vanaf dit weekend weer even ademhalen. Het zomerreces is begonnen en dat betekent dat er tot begin september geen debatten zijn. Voor Kamerleden staan de acht vergadervrije weken in het teken van vakantie, werkbezoeken en stages.

Ondertussen stroomt de agenda voor na de zomer alweer langzaamaan vol. "De agenda is ontploft", zei Kamervoorzitter Arib afgelopen donderdag zelfs. En dan moeten er nog meer dan tweehonderd debatten worden ingepland. Te veel werk waarvoor Tweede Kamerleden te weinig ondersteuning krijgen, vindt een groep lobbyisten, publicisten, wetenschappers en sinds kort ook Kamerleden zelf.

Of nou ja, 'sinds kort': de werkdruk is al langer onderwerp van gesprek bij Kamerleden, maar de laatste tijd klinkt de parlementaire roep om extra ondersteuning net iets vaker en nadrukkelijker. Toen minister De Jonge van Volksgezondheid eind februari bijvoorbeeld een foto op Twitter zette waarop te zien is hoe hij met zestien ambtenaren een debat voorbereidt, reageerde ChristenUnie-fractievoorzitter Segers met een foto van een lege ruimte:

Afgelopen donderdagnacht sneed Arib het onderwerp aan, in haar laatste toespraak voor het zomerreces. Volgens de voorzitter staan Kamerleden onder enorme druk. "Een aantal collega's onder ons lijdt eronder en een enkeling is halverwege gestopt omdat de druk te hoog was."

Niet voor niets betoogde D66-Kamerlid Sneller vorige maand in een overleg dat de ondersteuning van Kamerleden "te mager" is, waarop Denk-Kamerlid Öztürk in een motie vroeg om een onderzoek naar extra fractieondersteuning. Die motie werd aangenomen. Ook loopt er op dit moment een petitie van lobbyisten, publicisten en wetenschappers die vinden dat ieder Kamerlid minstens drie medewerkers tot zijn of haar beschikking moet hebben.

Hoe is het dan nu geregeld?

Kamerleden worden nu op twee manieren ondersteund: via de Tweede Kamerorganisatie en vanuit hun fractie. De ambtenaren van de Kamerorganisatie kunnen politici bijvoorbeeld juridisch bijstaan als ze een wetsvoorstel, amendement of motie willen indienen. Ook is er sinds twee jaar een analyse- en onderzoeksafdeling waar Kamercommissies terecht kunnen met vragen.

Daarnaast krijgt elke fractie een bepaald bedrag per Kamerlid. Dit jaar is dat 181.000 euro. Fracties bepalen zelf waaraan ze dat geld besteden, zoals aan personeel, onderzoek of campagnes.

Volgens Tom Kunzler van de Open State Foundation, die regelmatig in de Tweede Kamer is voor lobbywerkzaamheden, gaat het nu zó goed met de economie dat het budget wel omhoog kan. Kunzler is mede-initiatiefnemer van de petitie die vraagt om meer fractieondersteuning.

"Kamerleden vragen ons soms een dag van tevoren om suggesties voor onderwerpen die ze in een debat kunnen inbrengen", vertelt hij. "Soms nemen ze onze teksten een-op-een over. Voor ons natuurlijk fijn, maar ik heb liever dat Kamerleden zelf de tijd hebben om de onderwerpen te kunnen voorbereiden. Of dat ze fractiemedewerkers hebben met wie ze dat kunnen doen." Bovendien staat zijn voorbeeld niet op zichzelf, zegt hij. "Ik hoor dit van bijna alle collega-belangenorganisaties."

Volgens Denk-Kamerlid Öztürk missen veel Kamerleden capaciteit en expertise, waardoor ze zwakker staan in hun controlerende rol. "Willen we als Tweede Kamer achter de ministeries aanlopen of ook zélf onderwerpen agenderen?" Zelf heeft Denk vijf beleidsmedewerkers in dienst, de meeste in deeltijd. "Zij moeten alle portefeuilles bedienen en alle begrotingen voorbereiden."

Öztürk is dan ook blij dat zijn motie door een meerderheid van de Tweede Kamer is aangenomen. Alleen de VVD, PVV, SP en Forum voor Democratie stemden tegen. "We moeten ons vooral concentreren op de politieke hoofdlijnen en niet het werk van de ambtenaren gaan overdoen", licht SP-Kamerlid Van Nispen het standpunt van zijn partij toe.

Prima rondkomen

Forum voor Democratie, de kleinste fractie in de Tweede Kamer, laat weten met de huidige financiering prima te kunnen rondkomen. Datzelfde geldt voor de VVD, met 33 zetels de grootste partij.

Volgens Kunzler van de Open State Foundation zijn veel politici sinds Pim Fortuyn bang om als zakkenvullers te worden neergezet als ze om meer geld en ondersteuning vragen. "Ook de discussies over wachtgeld en de renovatie van het Binnenhof liggen daarom bijvoorbeeld gevoelig."

Volgens Rien Fraanje van de Raad voor het Openbaar Bestuur is de fractieondersteuning in Nederland "heel karig" geregeld, vooral in vergelijking met het buitenland. Dat probleem is de laatste jaren alleen maar zichtbaarder geworden, vindt hij. "Dat komt enerzijds door de invloed van sociale media. Daardoor hollen politici iedere dag weer achter een nieuwe rel aan."

Daarnaast speelt de versnippering van het politieke landschap een rol. "Er zijn veel meer kleine fracties dan vroeger, dat maakt het ambt zwaarder. Partijen met meer dan dertig zetels kunnen Kamerleden vrijmaken voor bijvoorbeeld het voorbereiden van een initiatiefwetsvoorstel. Maar als je dan terugzakt naar twintig zetels of minder, staan alle Kamerleden aan de lat voor een woordvoerderschap. Anders is het niet te behappen."

Volgens Fraanje is het parlementaire jaar dat na de zomer begint, 2019-2020, een goed jaar om het werkdrukprobleem op te lossen. Er zijn dan namelijk geen verkiezingen. "En in verkiezingstijd bestaat het risico dat dit een partijpolitieke kwestie wordt."

Het bestuur van de Tweede Kamer (presidium), onder leiding van Kamervoorzitter Arib, gaat later dit jaar bekijken hoe ze de motie van Denk-Kamerlid Öztürk kunnen uitvoeren, laat een woordvoerder weten.

In haar zomertoespraak drukte Arib de Kamerleden in ieder geval op het hart om zuinig op zichzelf en op elkaar te zijn, vanwege de hoge werkdruk. Tegelijkertijd zei de voorzitter eerder al dat de verhouding tussen de ondersteuning van ministers en Kamerleden misschien "een beetje scheef" is, maar ook niet helemaal gelijkwaardig hoeft te zijn. "We blijven de regering controleren. Voor je het weet, gaan we ook een beetje mee zitten regeren."