Dit gebeurt er als het principeakkoord pensioenen wordt goed- of afgekeurd

• 

  Bart Kamphuis

  Verslaggever economie

Komt er nu wel of niet een nieuw pensioenstelsel? Vakbonden, werkgevers en het kabinet bereikten er vorige week een akkoord over, maar bij de vakbonden moeten ze er nog over stemmen. Morgen krijgen de miljoen leden van de FNV, de grootste vakbond in Nederland, een brief met een code waarmee ze online aan de ledenraadpleging kunnen deelnemen. Ook de ledenraadpleging van het CNV (ruim 260.000 leden) gebeurt online.

Maar wat staat er nou eigenlijk op het spel? Hieronder vind je antwoorden op de belangrijkste vragen over het principeakkoord.

Waar stemmen de vakbondsleden over?

Het akkoord van vorige week (een 'publieksversie' staat hier) bestaat uit 25 pagina's vol afspraken over waar het naartoe moet met ons pensioenstelsel. Dat stelsel is een van de belangrijkste pijlers onder onze welvaart. Het gaat over de financiële positie van gepensioneerden, en over de bijna 9 miljoen mensen die nu een pensioen opbouwen voor later.

Ook voor de mensen die nu geen pensioen opbouwen, maar dat wel graag zouden willen, staan principe-afspraken in het akkoord.

Waarom wordt er over het akkoord gestemd?

Het pensioenakkoord is nog niet definitief - omdat er nog over gestemd wordt. Daarnaast is het akkoord ook nog lang geen nieuw pensioenstelsel. Het draagt zelfs de titel: 'Naar een nieuw pensioenstelsel'. Het is formeel niet meer dan een advies van de Sociaal-Economische Raad aan het kabinet. Toch is het akkoord belangrijk, omdat de handtekeningen van werkgevers, werknemers en het kabinet eronder staan. Dat zijn de partijen die uiteindelijk het nieuwe pensioenstelsel moeten gaan bouwen en uitvoeren.

In het akkoord is een aantal principiële keuzes gemaakt. Die keuzes gaan over onder meer de pensioenleeftijd, de mate waarin de beleggingsrisico's die pensioenfondsen lopen doorwerken in de pensioenopbouw en hoe de gezamenlijke pensioeninleg (nu zo'n 1500 miljard euro) verdeeld wordt over verschillende leeftijdsgroepen.

Uiteindelijk zullen de pensioenfondsen moeten bepalen hoe die keuzes het beste uitgewerkt kunnen worden. Dat kan voor ieder fonds anders uitpakken, vanwege de onderlinge verschillen wat betreft onder meer de verhouding tussen jongere en oudere deelnemers en de omvang van de financiële buffers.

Wat betekent het akkoord voor jou?

De pensioenfondsen worden bestuurd door vertegenwoordigers van werknemers, werkgevers en gepensioneerden. Zij zullen dus straks de 'uitvoerders' zijn van het nieuwe stelsel, waarvoor nu een soort van randvoorwaarden zijn neergelegd in het principeakkoord. Werknemers, oftewel de vakbonden, hebben dus een belangrijke stem in het bepalen van hoe ons pensioenstelsel er straks uitziet.

Met de handtekeningen van de werknemersvoorzitters scharen de vakbonden zich nog niet definitief achter de nieuwe pensioenafspraken. Bij de FNV geldt dat alle belangrijke besluiten van het vakbondsbestuur moeten worden goedgekeurd door het ledenparlement. Dat parlement besloot vorige week dat het van de leden wil weten of ze voor of tegen zijn, alvorens het besluit of het wel of niet achter het bestuur gaat staan.

Ook de kleinere CNV en VCP houden ledenraadplegingen, voordat ze definitief beslissen of ze wel of niet met het akkoord door willen.

Wie stemmen er?

Uit een CBS-rapport blijkt dat de vakbondsleden die straks over het akkoord mogen stemmen vaker man zijn dan vrouw. Ruim de helft is tussen 45 en 65 jaar oud en de meesten zijn hoger opgeleid. In Drenthe, Flevoland, Friesland, Groningen en Zeeland is een groter deel van de bevolking lid dan in de andere provincies.

De FNV is de grootste vakbond in Nederland en telt ruim een miljoen leden. Die krijgen morgen een brief met een code waarmee ze online aan de ledenraadpleging kunnen deelnemen. Ook de ledenraadpleging van het CNV (ruim 260.000 leden) gebeurt online.

Het bestuur van het CNV legt het akkoord met een positief advies voor aan de leden. Doorgaans stelt het CNV zich gematigder op dan de FNV. De verwachting is dan ook dat de CNV-leden zich voor het akkoord zullen uitspreken.

Bij de FNV legt het bestuur het akkoord neutraal voor aan de leden, hoewel voorzitter Han Busker zegt dat het de beste deal is die de bond kon bereiken. Het bestuur beloofde de neutrale opstelling aan het ledenparlement tijdens een bijeenkomst vorige week vlak na het bereiken van het akkoord. Bij die bijeenkomst uitten enkele leden van het parlement kritiek.

Wat gebeurt er als het akkoord wordt goedgekeurd?

Als het akkoord eind deze week definitief wordt, is dat nog net op tijd om een snelle verhoging van de AOW-leeftijd af te wenden. Voor ieder jaar dat de gemiddelde levensverwachting stijgt, zou de AOW-leeftijd ook met een jaar omhoog gaan. Met het nieuwe akkoord wordt dat een stijging van 8 maanden van de AOW-leeftijd per gewonnen jaar levensverwachting.

En er kan worden begonnen met een verdere uitwerking van het akkoord. In een stuurgroep zullen wetten en regels worden ontworpen die nodig zijn om de afspraken daadwerkelijk uit te kunnen voeren. Daarna gaan de afzonderlijke fondsen, dat zijn er 240 in Nederland, aan de slag om per fonds een nieuw beleid vast te stellen binnen de nieuwe afspraken, wetten en regels.

Wat gebeurt er als het akkoord wordt afgekeurd?

De verhoging van de AOW-leeftijd zal doorgaan, zoals eerder werd besloten. En een aantal pensioenfondsen zal moeten gaan korten op huidige en toekomstige pensioenuitkeringen. Dat zal overigens ook gebeuren met een akkoord, maar in mindere mate.

De ledenraadpleging bij de FNV is een 'raadgevend referendum'. Dat betekent dat het ledenparlement (105 leden) z'n eigen afweging maakt. Opkomstpercentage en marge tussen ja- en nee-stemmers zouden een rol kunnen gaan spelen bij de afwegingen van parlementsleden.

Formeel heeft het ledenparlement het laatste woord. Maar wat gaat het FNV-bestuur, dat z'n handtekening onder het akkoord zette, doen als het parlement het akkoord afkeurt terwijl de leden 'ja' zeggen? FNV-voorzitter Han Busker heeft z'n lot niet verbonden aan het oordeel van het ledenparlement. Pensioenonderhandelaar Tuur Elzinga deed dat wel - hij zal over een mogelijk nieuw akkoord niet onderhandelen.