Johansson zette met Champions League kroon op zijn werk

Lennart Johansson, die vandaag op 89-jarige leeftijd overleed, is zeventien jaar lang de voorzitter van de UEFA geweest. De Zweed loodste de Europese voetbalbond van 1990 tot 2007 door roerige tijden. Met als grootste wapenfeit de oprichting van de Champions League.

Johansson (Bromma, 1929) was in zijn jonge jaren een niet onverdienstelijk beoefenaar van bandy, een vooral in Scandinavië populaire combinatie van ijs- en veldhockey. Maar furore in de sportwereld maakte hij pas vanuit de bestuurskamer. Hij was voorzitter van de Zweedse voetbalclub AIK, van de Zweedse voetbalbond en vanaf 1990 ook van de UEFA, waar hij de Fransman Jacques Georges afloste.

Johansson slaagde erin de Europese voetbalbond te hervormen van een stoffig bestuursorgaan tot een moderne, commerciële onderneming. Onder leiding van de Zweed werden het EK en de Europese bekertoernooien ingrijpend veranderd.

Het Europees kampioenschap onderging een forse uitbreiding. In 1988, toen Oranje de titel pakte, deden er nog maar acht landen aan het eindtoernooi mee. Bij het laatste EK tijdens het regime van Johansson, in 2004, waren dat er zestien.

Probeerseltje wordt ongekend succes

Maar de kroon op het UEFA-werk van Johansson was de invoering van de Champions League. Dat deed de Zweed onder grote druk van een aantal grote voetbalclubs, aangevoerd door AC Milan-voorzitter Silvio Berlusconi. Het succes van het nieuwe concept, met miljoenen euro's aan sponsor- en tv-inkomsten, was ongekend.

In het seizoen 1991/1992 was er een eerste probeerseltje: de laatste acht van het - toen nog - Europa Cup I-toernooi speelden voor het eerst in twee groepen van vier om een plek in de finale. FC Barcelona en Sampdoria hadden op Wembley de primeur.

Het was weer eens iets anders, maar veel extra geld bracht het niet op. Johansson huurde twee Duitse sportmarketingdeskundigen in, Jürgen Lenz en Klaus Hempel, en zij kwamen tot het Champions League-model waaraan sindsdien niet veel is veranderd.

Hymne

Niet meteen knock-outwedstrijden meer, maar een groepsfase in het begin van het toernooi. Niet meer onderhandelen per wedstrijd, maar een totaalpakket aan televisierechten in de aanbieding. De sponsoring werd centraal geregeld en aantrekkelijker gemaakt.

En er was veel aandacht voor branding, met vaste logo's, stadionaankleding en zelfs een volksliedachtige hymne voorafgaand aan elke wedstrijd.

Johansson was enthousiast, maar moest hard werken om de tegenstanders te overtuigen. Dat lukte uiteindelijk in een persoonlijk onderonsje in een hotelkamer met oppositieleider Berlusconi. "Ik vertelde hem dat AC Milan ongelooflijk veel geld zou verdienen, binnen de UEFA, niet erbuiten", zei Johansson daar later over. "Ik was behoorlijk agressief. En na een tijdje zei Berlusconi: oké, ik doe mee."

Monster

De rest is geschiedenis. De Champions League begon in 1992 en groeide uit tot een groot commercieel succes. De miljoenen stroomden binnen en veranderden het Europese voetbal ingrijpend. Maar de Champions League leidde in de loop der jaren ook tot een tweedeling tussen de Europese eliteclubs en de rest.

Naar verluidt betreurde Johansson dat, maar hij zei het nooit in het openbaar. De Zweed zou in de wandelgangen hebben gesproken van een fantastische competitie die is veranderd in een monster, met een ongelijke strijd tussen de haves en have-nots in Europa.

Niet op alle vlakken was Johansson vooruitstrevend. Zo was hij als UEFA-voorzitter altijd fel tegen het inzetten van technologische hulpmiddelen. Menselijke fouten waren volgens hem een onvermijdelijk onderdeel van het voetbal. "Het is een spel voor mensen en niet voor robots", vond hij.

In 1998 deed de Zweed nog een poging om João Havelange op te volgen als FIFA-voorzitter. Johansson moest echter zijn meerdere erkennen in Sepp Blatter. De verkiezing is altijd omgeven gebleven door de geur van omkoping; Afrikaanse landen zouden geld hebben gekregen uit het kamp-Blatter om voor de Zwitser te stemmen.

Johansson ging vervolgens stug door bij de UEFA en stelde zich in 2007 nog eens herkiesbaar voor een nieuwe termijn. Die strijd werd echter gewonnen door Michel Platini.

Zowel Platini als Blatter is sindsdien vanwege onverkwikkelijke praktijken van zijn voetstuk gevallen. De Fransman kende Johansson wel nog het erevoorzitterschap van de UEFA toe.