Bedrijven testen personeel op alcohol en drugs, ook al mag dat niet
Het mag niet, maar toch doen minstens tientallen bedrijven in de industrie, in de havens en de chemie het: testen of werknemers onder invloed zijn van alcohol of drugs. Dat blijkt uit een rondgang van de NOS. De bedrijven doen dat omdat ze vinden dat de veiligheid belangrijker is dan de privacy van werknemers.
De Europese AVG-privacyregels, die een jaar geleden ingingen, verbieden bedrijven om personeel te testen op alcohol en drugs, zegt de Autoriteit Persoonsgegevens, de toezichthouder. Het mag alleen als er een speciale wettelijke regeling is en die is er slechts voor een beperkt aantal beroepen, zoals piloten, treinmachinisten en schippers. De bedrijven riskeren hiermee een boete.
'Mensen onder invloed kunnen grote incidenten veroorzaken'
Een Nederlands bedrijf wilde, op voorwaarde van anonimiteit, wel vertellen waarom het noodzakelijk is om te testen. "Er wordt gewerkt met zeer gevaarlijke stoffen. Wij hebben als bedrijf verplichtingen op het gebied van veiligheid en het bieden van een veilige werkomgeving. Mensen onder invloed maken fouten en kunnen zeer grote incidenten veroorzaken."
"Wij testen op alcohol en drugs, maar proberen zoveel mogelijk maatregelen te nemen om de privacy te waarborgen. Zo worden testen van tevoren aangekondigd, worden mensen willekeurig gekozen, gebeurt het anoniem en worden geen gegevens bewaard of geregistreerd. Iemand die positief test wordt 24 uur de toegang tot het terrein ontzegd en de leidinggevende wordt niet direct geïnformeerd." Het gaat dan om testen die aantonen of iemand op dat moment onder invloed is.
Verslaggever Eva Wiessing deed zo'n test. Hier zie je of ze erdoorheen kwam:
De organisatie van haven- en industriebedrijven in Rotterdam bevestigt dat tientallen ondernemingen hun personeel testen. "Onze leden worden geconfronteerd met tegenstrijdige wetgeving: aan de ene kant de privacywetgeving en aan de andere kant de veiligheidswetgeving. Voor ons gaat veiligheid altijd voor", zegt Deltalinqs-voorzitter Steven Lak. "Wij vinden dat de Tweede Kamer de wet moet aanpassen."
Het komt regelmatig voor dat werknemers tegen de lamp lopen, vertelt Stephan Roelofs van Be Responsible. Dat adviesbureau helpt bedrijven om alcohol- en drugsvrij te werken. "Een paar weken geleden nog een kraanmachinist. Die rook naar alcohol en moest van de werkgever een alcoholtest doen. De machinist bleek zo'n 2,5 promille te blazen." Dat staat gelijk aan grofweg tien tot twaalf glazen bier.
Be Responsible helpt bedrijven ook om te gaan met dit soort problematisch drank- en drugsgebruik. "We koppelen mensen aan de juiste zorg. Deze persoon mag voorlopig niet op de kraan werken. Er is sprake van alcoholisme en daar moet eerst aan gewerkt worden."
Een ander voorbeeld van Roelofs: "Een vrachtwagenchauffeur van in de vijftig, die dronk 1,5 liter Beerenburg per dag. Hij moest 's ochtends eerst een limonadeglas vol drinken, anders trilde hij te veel om de sleutel in zijn autoslot te krijgen. Hij zit nu sinds twee weken in een verslavingskliniek."
We horen van klanten dat tussen de 5 en 8 procent positief test op drugs.
Testapparatuurfabrikant Dräger levert onder meer een wangslijmtester aan bedrijven. "Deze test op methamfetamines, thc, opiaten, amfetamines, cocaïne en benzodiazepinen", zegt Marlou Verspruij.
"We horen van klanten dat tussen de 5 en 8 procent van de medewerkers positief test op een van deze drugsgroepen. Het wordt steeds normaler gevonden om iets te gebruiken. Ik denk dat testen daarom nodig is om een veilige werkvloer te creëren."
Het bedrijf Arbofit voert alcohol- en drugstesten uit bij organisaties. "Wij faciliteren een behoefte in de markt", zegt René Buitelaar van Arbofit. "Het gaat om bedrijven met verhoogde veiligheidsrisico's: in de petrochemie, productie, in de haven en het vervoer. Het gaat nooit om bedrijven in een kantooromgeving. Men vindt dat het veiligheidsbelang prevaleert boven het individuele privacybelang en bedrijven proberen het zo netjes mogelijk te doen."
Wij trekken een duidelijke grens bij het afnemen van lichaamseigen stoffen.
"Wij ontkennen op geen enkele wijze het grote belang van een veilige werkplek", zegt een woordvoerder van de Autoriteit Persoonsgegevens. "De vraag is hoe je erachter komt of iemand nuchter zijn werk doet. Er zijn allerlei manieren: oplettende teamleiders, elkaar erop aanspreken, het bevorderen van een veiligheidscultuur, een intensief hr-beleid."
"Maar wij trekken een duidelijke grens bij het afnemen van lichaamseigen stoffen en het verzamelen van medische gegevens. Dit mag echt alleen bij uitzondering, als je dit wettelijk regelt in een democratisch proces."
FNV: alleen onder zeer strikte voorwaarden
Vakbond FNV is tegen het routinematig testen van personeel. "Maar voor functies met een hoog veiligheidsrisico kan een periodieke test overwogen worden, onder strikte voorwaarden en als uiterste middel", zegt Rik van Steenbergen van de FNV.
"Want het is een behoorlijke inbreuk op de privacy en lichamelijke integriteit. Als het er in de praktijk op neerkomt dat grote groepen werknemers getest gaan worden die zelf niet omgaan met gevaarlijke stoffen of grote ongelukken kunnen veroorzaken, dan zijn we daar fel op tegen."
Werkgevers: 'regel dit'
Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland willen dan ook dat het kabinet gaat regelen dat er meer wettelijke testmogelijkheden komen voor bedrijven. De huidige situatie levert volgens de werkgevers potentieel gevaarlijke situaties op voor medewerkers, omwonenden of zelfs voor de continuïteit van nutsvoorzieningen.
"Het is belangrijk dat hier nu stappen gezet worden vanwege de veiligheid", aldus een woordvoerder. "Dit wél mogelijk maken behoeft een concrete wetswijziging."
Maar of en hoe het kabinet dit zal doen, is nog onduidelijk. Minister Dekker voor Rechtsbescherming zei onlangs wel dat het kabinet over het onderwerp met vakbonden en werkgevers in gesprek gaat. "We gaan bespreken in welke specifieke gevallen de behoefte bestaat voor het afnemen van alcohol- en drugstesten met het oog op de veiligheid. Hierbij dient rekening gehouden te worden met het belang van werknemers bij bescherming van hun privacy."