'Oostenrijk schuift steeds verder naar rechts'
Nasrah Habiballah
redacteur Buitenland
Nasrah Habiballah
redacteur Buitenland
Meisjes op de basisschool die een hoofddoek dragen. Als het aan het Oostenrijkse parlement ligt, is dat verleden tijd. Een nieuw aangenomen wet verbiedt het dragen van "ideologische of religieuze kleding" waarmee grote delen van het hoofd worden bedekt.
De nieuwe regel is specifiek gericht tegen het dragen van hoofddoeken. Andere religieuze hoofdbedekking zoals een keppeltje of een sikh-tulband mogen nog wel. Het zou een signaal zijn tegen de politieke islam. Een woordvoerder van de minister van Onderwijs zegt zo te willen voorkomen dat de ideologie van de politieke islam wordt opgedrongen aan kinderen.
Publiciteitsstunt
De oppositie noemt het vooral een publiciteitsstunt van de conservatieve ÖVP en de rechts-populistische FPÖ, die samen sinds 2017 een regeringscoalitie vormen. Ze zouden zo vlak voor de Europese verkiezingen vooral de headlines willen halen.
Populisme-deskundige Léonie de Jonge kijkt er anders tegenaan. Volgens haar is het vooral een volgende stap in de verrechtsing van Oostenrijk. "De Oostenrijkse regering wordt steeds vaker in één adem genoemd met leiders als Donald Trump en de Braziliaanse president Jair Bolsonaro. Dat gaat denk ik wel heel ver, maar het land schuift wel steeds verder naar rechts."
Wat volgens De Jonge vooral interessant is, is dat de maatregel echt alleen gericht is op de islam. "Dat is een trend die je bij rechts-populisten in Europa ziet, vooral sinds de vluchtelingencrisis. Migratie wordt gekoppeld aan islamisering."
De vraag is of ze migranten echt als een probleem ervaren, of omdat politici zeggen dat het een probleem is?
Het heeft een tijd geduurd voordat de wet er was, zegt correspondent Wouter Zwart: "Er is in Oostenrijk jarenlang over gedebatteerd. Maar de ÖVP en FPÖ hebben in 2017 echt hun coalitie gevormd op steviger anti-immigratiebeleid en steviger anti-islambeleid. En nu is er dus een meerderheid."
Oostenrijk is door de vluchtelingencrisis flink naar rechts opgeschoven. In 2015 was het een doorgangsland voor meer dan een miljoen asielzoekers. "Oost-Europese landen stuurden vluchtelingen meteen door richting het westen en daar is Oostenrijk hard door getroffen", zegt Zwart.
Het land kreeg zelf ook zo'n 90.000 asielaanvragen op een bevolking van 8,7 miljoen. Veel Oostenrijkers hadden het gevoel dat hun land werd overstroomd door vluchtelingen. En daar speelt de regering op in.
Regeringspartijen waarschuwen voor buurten met veel moslims waarin een soort parallelle islamitische wereld zou ontstaan. "Volgens de regering leven mensen daar volgen hun eigen regels en tradities zonder rekening te houden met westerse normen en waarden. Oostenrijk is een overwegend katholiek land en mensen maken zich daar zorgen over", aldus Zwart.
"De angst is er ook wel echt bij kiezers", zegt De Jonge. "De vraag is alleen waar die angst door komt. Komt die echt omdat ze migranten als een probleem ervaren, of omdat politici zeggen dat het een probleem is?"
"Het is denk ik een kwestie van tijd voordat de nieuwe maatregel aangevochten gaat worden."
De regering houdt er rekening mee dat de wet zal worden aangevochten bij het Constitutioneel Hof. Volgens Wouter Zwart is die kans groot: "Het is denk ik een kwestie van tijd voordat de nieuwe maatregel aangevochten gaat worden".
Dat kan zowel op grond van discriminatie op basis van religie, als het feit dat voor belangrijke wetten zoals deze een tweederdemeerderheid nodig is om grondwettig te zijn. Dat laatste is nu niet het geval omdat bijna de gehele oppositie tegen heeft gestemd.
Op basis van Europese wetgeving kan de oppositie weinig tegen de nieuwe regel doen, want Europese wetgeving is er op dit gebied niet. Pas als in eigen land alle procedures zijn doorlopen, kan er naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens worden gestapt.
Volgens De Jonge is de wet niet meer dan symboolpolitiek. "Het gaat om zo'n kleine groep mensen die ze hiermee treffen dat het in de praktijk, denk ik, weinig voorstelt". Islamitische organisaties delen die mening. Vooral omdat veel meisjes pas een hoofddoek vanaf de puberteit dragen en nog niet op de basisschool.
Nederland
Overigens wordt een hoofddoekverbod ook op sommige Nederlandse scholen gehanteerd. Het gaat daarbij alleen om scholen met 'bijzonder onderwijs'. Zij mogen zo'n verbod invoeren om zo hun identiteit te bewaken.
