Bellingcat: tientallen Oeigoerse moskeeën in China beschadigd of vernietigd
In de Chinese provincie Xinjiang zijn sinds 2016 meer dan 30 moskeeën en islamitische heiligdommen ernstig beschadigd of vernietigd, blijkt uit onderzoek van de Britse krant The Guardian en het onderzoekscollectief Bellingcat. De onthulling volgt op een rapport van Human Rights Watch, dat liet zien hoe de autoriteiten Xinjiang hebben veranderd in een surveillancestaat.
Xinjiang is een provincie in het uiterste westen van China. Er wonen zo'n 13 miljoen Turkse moslims, veelal Oeigoeren, wier vrijheden de laatste jaren sterk zijn ingeperkt. Volgens schattingen, die door de Verenigde Naties als betrouwbaar worden gezien, zitten zo'n een tot anderhalf miljoen burgers voor kortere of langere tijd vast in wat China 'beroepsscholen' noemt. Mensenrechtenorganisaties en westerse diplomaten spreken over heropvoedingskampen of detentiecentra, waar culturele en religieuze zuiveringen plaatsvinden.
Daar is de Chinese overheid het niet mee eens. In die heropvoedingskampen worden Oeigoeren, Kazakken en andere islamitische minderheden praktische vaardigheden bijgebracht om hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten, zo stelt de overheid. In de praktijk gaat het vooral ook om het bijbrengen van communistische ideologieën. Volgens Peking is dat nodig om extremisme en separatisme te bestrijden. Daarbij wordt gewezen naar verschillende aanslagen waarbij meerdere mensen om het leven kwamen.
Vernietiging van minaretten
Het onderzoek van The Guardian en Bellingcat bestudeerde 91 islamitische religieuze plekken met behulp van satellietbeelden. In een derde van de gevallen zijn er op de foto's significante veranderingen te zien: volgens de onderzoekers, die in het rapport ook ooggetuigenverklaringen meenamen, gaat het onder meer om de vernietiging van minaretten en toegangspoorten. In de helft van de gevallen zouden moskeeën en andere heiligdommen zelfs volledig zijn afgebroken.
Officieel staat Peking 'normale religieuze activiteiten' in het land toe. In de praktijk heeft de communistische partij de godsdienstvrijheid de laatste jaren echter stevig ingeperkt. Zo benadrukte Peking recentelijk nog maar eens dat de reïncarnatie van de huidige Dalai Lama, die al decennialang leeft in ballingschap, 'in lijn' moet zijn 'met Chinese wetgeving'.
Voor de katholieke kerk gelden soortgelijke regels: zo moeten nieuw geïnstalleerde bisschoppen eerst worden goedgekeurd door de staat. Een groot aantal protestantse kerken heeft de deuren moeten sluiten. Voor de moslims in Xinjiang is het beeld niet anders, laat dit nieuwste onderzoek nu zien.
Spionage-app
De provincie geldt als proeftuin voor de nieuwste technologieën op surveillancegebied, zegt onderzoeker Maya Wang van Human Rights Watch (HRW) in Hongkong. "De Chinese overheid gebruikt alle instrumenten die het voorhanden heeft om de Turkse moslims in Xinjiang te onderdrukken."
Zo worden veel moslims in de provincie gedwongen de zogeheten Jingwang-app op hun telefoon te installeren. De data die deze app verzamelt, kunnen worden uitgelezen door de autoriteiten. Politieagenten en andere overheidsmedewerkers werken op hun beurt met een app getiteld 'Integrated Joint Operations Platform'. Komt iemand regelmatig buiten zijn woonplaats, is er WhatsApp of een VPN geïnstalleerd om de 'Great Firewall' te omzeilen? Dan gaat er een seintje naar de autoriteiten.
Ook onder de Chinese wetgeving is het innemen of doorscrollen van smartphones door de politie verboden.
Onderzoekers van HRW hebben de app ontleed, en zagen welk type data wordt bijgehouden op de vaak slecht beschermde opslagsystemen van de Chinese overheid. Naast basisinformatie als naam, geboorteplaats en burgerservicenummer gaat het onder meer om de 'politieke status', 'religie' en 'activiteiten in het buitenland'. Zorgwekkend, en ongrondwettelijk bovendien, zo stelt Wang. "De Chinese politie geniet vergaande bevoegdheid. "Maar veel van de acties, zoals het innemen of het doorscrollen van smartphones, vallen daarbuiten", stelt ze. "Ook onder de Chinese wetgeving is dat illegaal."
Ze roept overheden op om zich sterker uit te spreken tegen de praktijken in Xinjiang. "Daarnaast vragen we om actie, bijvoorbeeld in VN-verband. Sancties en visablokkades bijvoorbeeld voor overheidsfunctionarissen die betrokken zijn bij deze campagne. Ook moeten er strikte exportcontroles komen voor bedrijven die meewerken aan deze mensenrechtenschendingen."
