Vertonghen & Alderweireld: 'De ultieme verbetenheid om te slagen'
De veelgeprezen aanval van Ajax krijgt dinsdagavond in de halve finale van de Champions League te maken met twee oude bekenden in de defensie van Tottenham Hotspur: Jan Vertonghen en Toby Alderweireld.
Als schuchtere tieners maakten beide Belgen zo'n vijftien jaar geleden de overstap van Germinal Beerschot, waarmee Ajax destijds een samenwerkingsverband had, naar Amsterdam. Daar groeiden ze uit tot een robuust en geliefd verdedigingsduo.
Maar dat ging niet vanzelf. "Je zag ze soms worstelen, maar langzaam vonden ze hun weg", aldus David Endt, die de ontwikkeling van Vertonghen en Alderweireld in Amsterdam als teammanager van Ajax op de voet volgde.
Vertonghen verhuisde in 2003 als zestienjarige naar Amsterdam. Alderweireld volgde een jaar later, hij was nog maar vijftien. Bij Vertonghen verliep de integratie in Amsterdam iets vlotter dan bij Alderweireld, hoewel ook hij zijn moeilijkheden kende.
Van het boerenland naar de stad
"Jan kwam van het boerenland, uit een dorpje vlakbij Sint-Niklaas", vertelt Endt. "Hij had het in het begin erg lastig met de Amsterdamse mentaliteit. Hij zat in een gastgezin en ging naar een school in de Bijlmermeer. Dat is natuurlijk een heel ander klimaat dan hij gewend was. Maar hij heeft zich daar fantastisch doorheen geslagen."
Vertonghen werd uiteindelijk zelfs verliefd op Amsterdam: hij voer graag met een bootje door de grachten of ging op de fiets naar het Rijksmuseum. "Hij wilde na zijn tijd in een gastgezin ook per se in de stad blijven wonen. Hij genoot van het stadse leven en had ook een leuke Amsterdamse vriendin."
"In zijn laatste jaren bij Ajax was hij eigenlijk de meest Amsterdamse gast van de hele selectie geworden. De bluf, de overtuiging, soms over het randje gaan. Hij was een volkomen geïntegreerde Amsterdammer."
De trainer ging uit zijn dak en beet hem toe: dit doe je niet tegenover je club, ik wil je nooit meer zien.
Wereldgoal
De eerste keer dat Vertonghen zich aan het grote publiek toonde, was in september 2005. In het bekerduel van Jong Ajax met SC Cambuur maakte de 18-jarige - toen nog - linkermiddenvelder per ongeluk een wereldgoal in een matig gevulde Arena.
Vertonghen wilde de bal na een blessurebehandeling teruggeven aan Cambuur en schoot de bal van veertig meter in de richting van het Friese doel. De bal zeilde echter pardoes in de kruising. Ter compensatie kreeg Cambuur na de aftrap een vrije doortocht naar het Ajax-doel. Vertonghen bood schuldbewust zijn excuses aan.
Zijn debuut in de hoofdmacht van Ajax maakte Vertonghen in het seizoen 2006/2007. Hij achtte zichzelf rijp voor het echte werk, maar daar dacht toenmalig trainer Henk ten Cate anders over. Na de winterstop werd Vertonghen verhuurd aan RKC Waalwijk.
"Dat zorgde voor venijn en ongenoegen bij Jan", vertelt Endt. "Het waren moeilijke tijden. Zijn vader overleed ook in die tijd, op jonge leeftijd. We zijn nog met veel mensen van Ajax bij de begrafenis geweest."
Bij RKC presteerde Vertonghen ondanks alle malheur naar behoren. Ook toen Ajax in april 2007 op bezoek kwam. Vertonghen scoorde zelfs in de wedstrijd, die in 2-2 eindigde.
Ajax-trainer Ten Cate reageerde furieus. "De trainer ging uit zijn dak en beet hem toe: dit doe je niet tegenover je club, ik wil je nooit meer zien", vertelt Endt.
"Jan was verbluft en zat kapot in de kleedkamer van RKC. Ik heb toen een beetje geprobeerd hem moed in te spreken en heb gezegd dat hij de olympische geest heeft, omdat hij zijn sportieve plicht had gedaan. Hij liet zien dat hij uit het goede hout is gesneden en niet de perverse gedachte had om niet zijn best te doen tegen zijn eigen club."
Ajax liep dat seizoen de landstitel op doelsaldo mis, wat de goal nog pijnlijker maakte. Enkele jaren later zei Vertonghen dat hij het met de kennis van nu waarschijnlijk niet nog eens zou doen. "Ik kreeg heel veel negatieve reacties, onder meer van spelers en supporters van Ajax. Ik had Ten Cate zijn kampioenschap ontnomen en dacht dat ik mijn kansen op een terugkeer naar Amsterdam had verspeeld."
Geestdrift, hartstocht, winstdrang
Maar Vertonghen was toch nog welkom in Amsterdam en manifesteerde zich in de jaren daarop als een van de leiders. Aanvankelijk op verschillende posities, maar uiteindelijk centraal achterin. Met een gouden linkerbeen en iets extra's.
"Dat extra's zit tussen de oren, dat is een mentale kwestie. Geestdrift, hartstocht en winstdrang, dat is Jan Vertonghen", stelt zijn voormalige teammanager. "Soms zu Tode betrübt als het misging, maar ook bruisend van vreugde als er iets te vieren was." En, zoals gezegd, soms ging hij daarbij over het randje.
Endt stond in mei 2010 samen met de Ajax-selectie op het podium in de Amsterdam Arena, toen de ploeg werd gehuldigd voor het veroveren van de KNVB-beker. Die werd gewonnen ten koste van Feyenoord, waarop Vertonghen het beruchte liedje zong waarin de tegenstanders werden vergeleken met een bepaald soort kakkerlakken.
"Ik dacht: wat hoor ik nu? Maar toen was het al te laat om hem de microfoon weer af te pakken", weet Endt nog. "Het was in exuberante euforie en hij had een paar biertjes te veel op. Maar hij was ook berouwvol na afloop." De actie leverde Vertonghen twee wedstrijden schorsing op.
De titel met Toby
Een jaar later was het echt groot feest in Amsterdam: na zeven jaar titeldroogte werd Ajax voor de dertigste keer landskampioen dankzij een 3-1 zege op de laatste speeldag op concurrent FC Twente. Aanvoerder Vertonghen verkeerde na het laatste fluitsignaal in extase. "2011, dat was zijn titel. Zijn persoonlijke triomf", stelt Endt.
Toby Alderweireld was toen al een paar seizoenen het maatje van Vertonghen in de defensie van Ajax. Het waren goede collega's, volgens Endt, maar geen vrienden.
"Daarvoor verschilden ze te veel. Vertonghen trok meer op met jongens als Daley Blind en Siem de Jong, die struinden samen Amsterdam af om aan pubquizzen mee te doen. Toby was veel meer op zichzelf."
Heimwee
Alderweireld had begin 2009, onder trainer Marco van Basten, zijn debuut gemaakt in het eerste elftal. Maar de weg daarnaartoe ging bepaald niet over rozen.
"Toby had een heel andere persoonlijkheid dan Jan. Minder uitgesproken en een beetje timide buiten het veld", aldus Endt. "Hij had veel behoefte aan warmte. En de voetbalwereld - het is een cliché - is een harde wereld. Hij had het niet gemakkelijk."
Alderweireld had in zijn eerste jaren als Vlaming in de Bijlmer ook te kampen met heimwee. "Mensen die het nooit hebben meegemaakt, weten niet wat het is", vertelde Alderweireld in 2013. "Als je vijftien jaar bent en een huismus, is het moeilijk als je naar Ajax gaat. Je leeft de eerste twee maanden in een roes. Maar dan komt de realiteit. En die is iets lastiger."
Volgens zijn vader, Vic Alderweireld, ging de jonge Toby bijna kapot van de heimwee. "Hij woonde bij een gastgezin en miste ons verschrikkelijk. Hij keek ernaar uit om 's avonds met ons te chatten, maar van het gastgezin moest de computer na tien minuten uit. Op een dag belde Toby: ik neem nu de trein en kom weer naar huis", vertelde Alderweireld senior aan het Belgische tijdschrift Knack.
Vader Vic wist Toby ervan te overtuigen in Amsterdam te blijven. De voetballer ging naar een ander gastgezin, waar de heimwee niet over ging, maar wel draaglijker werd.
"Antwerpen is maar 150 kilometer weg, maar toch is dat heel ver als je alleen bent", aldus Alderweireld in 2013. "Je mist je familie, je mist je thuis zijn, je mist je vrienden. En dan moet je nog presteren ook, op school en bij Ajax. Maar het voetbal heeft mij altijd overeind gehouden. Als het voetbal goed gaat, kun je door veel dingen heen."
Omringd door familie
Alderweireld, die onder meer de namen van zijn broers en de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen als tatoeage heeft, liet zijn familie vaak naar Amsterdam komen, ook na zijn doorbraak. "Het was altijd mooi om te zien na een wedstrijd in het spelershome: Toby omringd door de mensen die van hem houden", vertelt Endt.
"Toby had behoefte aan waardering en had het gevoel dat hij die te weinig kreeg. Dat kwam misschien ook omdat hij zijn dingetjes altijd in stilte deed. In het veld was hij aanwezig en zeer betrouwbaar. Maar doordeweeks dacht ik weleens: waar zit hij met zijn gedachten?"
Maar net als met Vertonghen kwam het ook met Alderweireld goed bij Ajax. Tussen 2011 en 2013 veroverde hij drie titels met de Amsterdammers. De eerste twee met Vertonghen aan zijn zijde, bij de laatste was zijn kompaan al vertrokken naar Tottenham Hotspur. Waardoor Alderweireld kon laten zien dat hij ook buiten de schaduw van Vertonghen zijn mannetje kon staan.
"Alderweireld was van grote waarde en wist heel vaak als laatste man nog redding te brengen als de keeper al was gepasseerd", vertelt Endt. "Zijn grootste verdienste was dat hij met stille trom een belangrijk onderdeel was van het team."
Vertonghen vertrok in 2012 naar de Spurs en zijn verblijf in de Premier League was meteen een succes. Bij Alderweireld was de weg naar Londen langer: hij verkaste in 2013 naar Atlético Madrid, werd na een weinig gelukkig seizoen verhuurd aan Southampton en belandde uiteindelijk in 2015 bij Tottenham Hotspur.
Genieten
Dinsdagavond staat het Belgische tweetal in het shirt van de Spurs tegenover 'hun' Ajax. In een wedstrijd waarvan het bijna niet te geloven is dat het waar is: de halve finale van de Champions League. David Endt kan er ontroerd van raken.
"Met hun wilskracht lijken ze in Londen hun grote droom te hebben verwezenlijkt. Met die ultieme verbetenheid om te slagen, ondanks alle hobbels en tegenslagen. Hier komen mooie dingen samen. Het weerzien. Het besef waar de basis heeft gelegen."
Endt kan niet wachten tot het eerste fluitsignaal klinkt. "Ik hoop natuurlijk dat Ajax het huzarenstukje aflevert en de finale haalt. Maar ik zal ook genieten van de onverzettelijkheid van Toby en de ingrepen en misschien zelfs de schoppen van Jan."