Inwoners mogen terug naar spookstadje bij Fukushima, maar gaan ze ook?

Lege straten waar alleen wilde beesten en ontsnapte huisdieren rondzwerven. Jarenlang was Okuma na de kernramp van 2011 een van de spookstadjes rond de centrale van Fukushima. Alle inwoners waren geëvacueerd, verdwenen. Na acht jaar mogen ze weer terug. Maar willen ze wel?

Er zijn nog altijd zeven gemeentes waarnaar de bewoners nog niet terug kunnen, maar zo'n 40 procent van Okuma is weer bewoonbaar verklaard. De autoriteiten hebben er alles aan gedaan om de inwoners te overtuigen. De grond is er schoongemaakt, de infrastructuur is verbeterd en er is zelfs een nieuw stadhuis neergezet.

Toch valt de belangstelling tegen, vertelt correspondent Kjeld Duits in het NOS Radio 1 Journaal.

"Van de 10.000 inwoners van Okuma hebben zich in totaal nu 367 mensen geregistreerd om terug te keren. Dat is maar 3,5 procent. Mensen zijn bang. Vooral jonge gezinnen met kinderen. Veel mensen hebben ook het vertrouwen verloren in de overheid. Misschien is het inderdaad veilig in die 40 procent van Okuma, maar veel van de inwoners geloven het niet."

Veel bewoners willen uiteindelijk wel weer terug, vermoedt Duits, alleen nog niet nu. "De plaats waar je opgroeit, is heel belangrijk voor Japanners. Daar is ook het graf van je voorouders. Het land is vaak generaties lang in de familie. Maar veel mensen zijn toch bang. Zelfs als je wetenschappelijk bewijs hebt dat het veilig is, als het gaat om je kinderen neem je geen risico."

Wat inwoners mogelijk ook afschrikt, is dat de ontmanteling van de kerncentrale nog moet beginnen. In een van de reactoren werden in 2017 nog hoge stralingsniveaus gemeten. Duits: "Ze zijn nog steeds bezig met het schoonmaken van het gebied eromheen, en met het zoeken naar de plekken waar de gesmolten kernbrandstof ligt. De komende jaren moet de ontmanteling beginnen, maar de manier waarop dat moet gebeuren, is eigenlijk niet duidelijk."

Ook in gebieden die jaren geleden alweer zijn opengesteld voor de bewoners loopt het nog steeds niet storm. Dat komt ook omdat er weinig voorzieningen zijn. "Er zijn onvoldoende ziekenhuizen, scholen en winkels. Je gaat daar geen supermarkt openen voor 300 mensen, of het moet zijn omdat je iets wil doen om de stad weer op te bouwen."

Waarom doet de overheid dan nu al zo veel moeite om bewoners aan te sporen om terug te gaan? "Dat moet je aan premier Abe vragen, maar voor een deel is het waarschijnlijk PR. De Olympische Spelen komen er aan. De regering wil laten zien: zie je wel, het is allemaal veilig."

Maar er spelen ook economische belangen mee. "Een groot probleem is dat een heleboel landen in Azië, zoals China, Zuid-Korea en Taiwan nog altijd geen agrarische producten uit een deel van Japan willen invoeren. Door deze steden weer te openen voor de bewoners brengen ze de boodschap naar buiten: het is veilig, je kunt onze producten vertrouwen."

Zes oude mannen

De regering wil ook graag dat kerncentrales in Japan weer open kunnen. Na de ramp werden enkele oude centrales gesloten. Andere werden aangepast aan nieuwe hoge veiligheidseisen. "Ook de topman van de grootste belangenorganisatie van grote bedrijven in Japan heeft deze week ook gezegd dat het belangrijk is voor het land dat de kerncentrales weer aangezet worden."

De afgelopen jaren mochten bewoners van Okuma wel af en toe terug naar hun huizen om spullen op te halen maar ze mochten er niet blijven overnachten. De enigen die dat wel deden waren zes oude mannen die probeerden het spookstadje een beetje schoon en veilig te houden. "Toen ze zes jaar geleden begonnen, zeiden ze: wij zijn al oud, laten we jonge mensen niet blootstellen aan de straling. Wij zorgen ervoor dat deze plek veilig blijft dat er niet allerlei dingen worden gestolen. Ze patrouilleerden door de straten en als er een boom omviel, haalden ze die weg."

De overheid heeft zelf ook hard gewerkt om Okuma weer op te knappen. Maar wat daarbij dan weer niet helpt, is dat de radioactief besmette grond die is weggehaald ligt opgeslagen in het stadje zelf. Duits: "Daar is nog altijd geen permanente opslagplaats voor gevonden. Dat schrikt mensen af. Dus het gaat nog vele jaren duren voordat Okuma weer een echt levende stad wordt."