Een terroristische aanslag leidt vaak tot harde woorden. Niet in Nieuw-Zeeland

Van oorlogsretoriek moet de Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern niets hebben. Zij riep na de aanslag op de moskeeën in Christchurch meteen en nadrukkelijk op tot eensgezindheid en compassie. En die aanpak is bijzonder, ziet terrorismedeskundige Jeanine de Roy van Zuijdewijn.

Eenheid in diversiteit leek het kernthema van de speeches die Arden al snel na de aanslag gaf, en ook in de dagen daarna, zegt De Roy van Zuijdewijn, die veel speeches rondom terreuraanslagen met elkaar heeft vergeleken. Het staat in fel contrast tot de harde taal - en soms zelfs de oorlogsretoriek - die na aanslagen in Europa en de Verenigde Staten door veel politiek leiders is gebezigd. Zo kondigde president George W. Bush een 'war on terror' aan na de aanslagen op 11 september 2001 en noemde president Hollande de aanslagen in Parijs in 2015 'oorlogsdaden'. Ook premier Rutte zei in 2015 dat Nederland in oorlog is met terreurorganisatie IS.

De kalme benadering van de Nieuw-Zeelandse premier is uniek, aldus De Roy van Zuijdewijn. "Ze sprak meer over de slachtoffers dan over de dader en benadrukte dat het verdriet van de moslimgemeenschap het verdriet van heel Nieuw-Zeeland was. Ook was ze open over haar emoties. Niet dat ze stond te huilen, maar ze gaf bijvoorbeeld aan dat ze het moeilijk vond om woorden te vinden voor het allesomvattende verdriet. De nadruk op saamhorigheid zat ook in kleine dingen: ze begon een speech in de Maori-taal en ze sprak enkele woorden in het Arabisch."

Eenmaal sloeg ze ferme taal uit richting de dader. "You may have chosen us but we utterly reject and condemn you", luidde de boodschap. Vervolgens koos Ardern ervoor om de naam van de dader niet meer uit te spreken. "Daarmee liet ze een harde veroordeling van zijn daad zien, naast de zachte toon. Dat is wel een vereiste als je het op deze manier aanpakt", zegt De Roy van Zuijdewijn.

Nieuw-Zeelanders zijn veelal vol lof over het optreden van hun premier. "Ze was warm, sprak met empathie en stuurde aan op eenheid", zegt correspondent Eva Gabeler. "Ze gaf antwoord op zoveel mogelijk vragen en ook de politie was heel open en duidelijk in de communicatie."

Er blijkt ook daadkracht uit de razendsnelle aanpassing van de wapenwet in het Nieuw-Zeeland. Volgens de Small Arms Survey heeft ongeveer 1 op de 4 burgers in het land een vuurwapen. Alle automatische en semiautomatische wapens worden nu verboden.

"Ook daar krijgt Ardern veel waardering voor", vertelt Gabeler. "Al is er wel wat kritiek omdat de kosten van het terugkopen van die wapens door de overheid hoger uitvallen dan eerder werd gezegd." De kosten komen neer op omgerekend 180 miljoen euro, zo'n 7,5 procent van het jaarlijkse overheidsbudget. Bovendien is al eerder opgeroepen tot strengere wapenwetgeving, onder meer door de politievakbond.

Geïsoleerd

Waarom koos de Nieuw-Zeelandse premier nou eigenlijk voor deze aanpak? Volgens De Roy van Zuijdewijn is de keuze te verklaren door een combinatie van de situatie in het land en de persoonlijkheid van een politiek leider.

"Nieuw-Zeeland is vrij geïsoleerd en terrorisme was tot nu toe niet zo aan de orde. Een reactie als deze kan dan, terwijl in Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk meer druk op de leider ligt om zich voor de zoveelste aanslag te verantwoorden. Ook in landen als Irak en Afghanistan, waar terrorisme helaas aan de orde van de dag is, hoef je niet met zo'n eendrachtige boodschap aan te komen."

Daarnaast past deze inclusieve boodschap bij Ardern, vindt de terrorismedeskundige. "Je merkt aan hoe ze spreekt dat ze het echt meent. Ze komt authentiek en empathisch over. Of dat iets te maken heeft met het feit dat ze vrouw is? Ik denk van niet. Als Angela Merkel deze speeches had gegeven, zouden we het gek vinden."