Komt er een recessie aan? Jas meenemen en beetje opletten kan geen kwaad

• 

  André Meinema

  Verslaggever economie

Laten we eens moeilijk doen over een simpele vraag: zit er een recessie aan te komen of niet? Een beetje gekke vraag wellicht, want de Nederlandse economie draait goed, zij het dat het tempo terugloopt. De werkloosheid is superlaag, er wordt om personeel geschreeuwd, de aandelenbeurs is de afgelopen drie maanden 10 procent gestegen, en de overheid heeft vorig jaar 11 miljard euro extra binnengehaald. Dus hoezo recessie?

Toch broeit er de afgelopen week wat, iets dat al een jaar zich ontwikkelt, niet bij ons maar in de Verenigde Staten. En wat daar speelt zou onze kant op kunnen waaien.

We spreken van een recessie als de economie twee kwartalen (of meer) achter elkaar krimpt. De VS lijkt op een recessie af te stevenen, ergens begin volgend jaar. Hoe we dat weten? Het is volgens economen af te lezen aan de Amerikaanse rentetarieven, de prijs van kort en lang geld. De rente staat in de VS eigenlijk op zijn kop: kort geld (lenen voor een korte periode) is duurder dan lang geld (lenen voor een lange periode).

De inverted yield curve, de omgekeerde rentecurve, begon zich een jaar geleden al af te tekenen. Het leidt tot toenemende opwinding over een nakende recessie.

In normale tijden is de rente voor geld dat voor langere tijd geleend wordt hoger dan voor geld dat voor kortere tijd wordt aangetrokken. Logisch, want hoe langer het duurt voor je je geld terugkrijgt, des te groter de onzekerheid. Daar betaal je een prijs voor in de vorm van rente. De hogere rente dekt het risico af.

Vergelijk het met de hypotheekrente. Voor een hypothecaire lening met een looptijd van tien jaar betaal je meer rente dan voor een lening met een looptijd van een jaar. Immers, het risico voor de geldverstrekker dat de lening niet wordt afgelost, is met een jaar veel korter dan met tien jaar.

De Amerikaanse tienjaarslening beweegt momenteel op een voor Amerikaanse begrippen schamele 2,37 procent. De rente van drie- en zesmaandsleningen, en zelfs de eenjaarslening, staat rond 2,40 procent.

Normaal liggen de percentages ver uit elkaar, nu doorkruisen ze elkaar en duikt de lange rente zelfs onder die van de korte. Kort geld is dus duurder dan lang geld. Dat wijst erop dat er op afzienbare termijn mindere economische tijden aankomen. Beleggingen op lange termijn worden gezien als minder riskant dan die op de korte termijn. De markt rekent op een recessie.

De omgekeerde rente bleek in 1980 (na de tweede oliecrisis), 1990 (de olieprijsschok), 2001 (de internetzeepbel) en 2008 (de financiële crisis) een heel goede recessiemeter te zijn. Maar het is ook twee keer gebeurd dat er geen recessie volgde op een omgekeerde rente. Dus zekerheid is er niet.

In Europa zijn er ook tekenen van een verslechtering. Duitsland is net aan een recessie ontsnapt. Italië zit wel in een recessie, voor het eerst in vier jaar.

In Nederland is de economische groei over zijn hoogtepunt heen en vertraagt. Het consumentenvertrouwen neemt af. Maar volgens DNB-president Klaas Knot dreigt er geen recessie. "De fundamenten van de binnenlandse vraag zijn buitengewoon op orde. De zorgen zitten in het beeld van de wereldhandel en de exportsector."

In de rente is het ook niet terug te zien. We hebben geen omgekeerde rentecurve. De Nederlandse en Duitse lange rente is al drie jaar minder dan een procent en zit nu rond of onder nul.

De Duitse tienjaarsrente bedraagt momenteel min 0,07 procent en de Nederlandse 0,12 procent, de korte rente ligt daar nog een stuk onder. Met andere woorden, kopers van staatsschuld krijgen geen rente vergoed maar betalen rente. Zekerheid en veiligheid hebben een prijs. Maar wat niet is kan nog komen.

Doorgaans spelen centrale banken een stevige rol in de korte rente door 'aan de renteknoppen te draaien'.

De lange rente beweegt vooral door toedoen van beleggers en investeerders. De laatste jaren echter hebben centrale banken door het opkopen van staatsleningen, de quantitative easing, een dikke vinger in de pap gekregen.

Een lage korte rente stimuleert groei, een hoge korte rente remt af. Hoe beter het gaat met de economie en de vooruitzichten van hogere productie en bedrijfswinsten, des te positiever zijn de verwachtingen en des te lager de risico's. Daardoor wordt de lange rente gedrukt, want beleggen in bedrijven/aandelen levert meer op dan in obligaties.

De rente loopt op als de vooruitzichten op afzienbare termijn verslechteren omdat de risico's toenemen. Consumenten en producenten nemen hun voorzorgen en worden terughoudender en voorzichtiger, wat de economie verder afremt.

Weersvoorspelling

Het is net als met het weer. Als de weervrouw zegt dat de kans op wind en regen toeneemt, ga je met jas en paraplu de deur uit, of je blijft lekker thuis.

De rentes begonnen driekwart jaar geleden al naar elkaar toe te kruipen, en voorspeld werd dat de omkering een feit zou zijn begin 2019. Dat is uitgekomen.

Het blijft de vraag of het uitloopt op een gapend economisch zwart gat, een conjunctureel hobbeltje, of enkel een dreigende lucht. Maar een jas meenemen en een beetje op de lucht letten kan geen kwaad.