Nederland de crisis voorbij? 'Blijven klein voetballand met grote kwaliteiten'

Teleurgestelde voetballers, wanhopige fans, bezorgde KNVB-officials en sombere analytici: afgelopen zomer verkeerde het Nederlandse voetbal nog in een grote crisis. Oranje ontbrak na het EK ook op het WK en de eredivisieclubs waren slechts figuranten op het Europese toneel. "In de Champions League zal een Nederlandse club nooit meer een rol van betekenis spelen", klonk het meermaals.

Zum Tode betrübt was de stemming in Nederland, om de Duitse schrijver Goethe te citeren. Maar kijk nu eens, acht maanden later. Ook voor de huidige sfeer in het land had Goethe een uitdrukking: himmelhoch jauchzend.

Na een weergaloos optreden tegen Real Madrid plaatste Ajax zich voor de kwartfinales van de Champions League. En ook PSV deed het met een jonge en talentvolle groep niet onaardig in de groepsfase van het miljoenenbal.

Rond het Nederlands elftal werd nog schamper gelachen na de loting voor de Nations League: Oranje werd kansloos geacht in een groep met Frankrijk en Duitsland, de nieuwe en de oude wereldkampioen. En nu? De mannen van bondscoach Ronald Koeman versloegen beide grootmachten en plaatsten zich voor de finaleronde van het nieuwe toernooi.

De crisis, die naar het zich liet aanzien nog jaren zou voortduren, lijkt alweer jaren achter ons te liggen. Of juichen we te vroeg? Drie vragen over de huidige staat van het Nederlandse voetbal.

1. Wat is er veranderd in de laatste acht maanden?

Bij Jeroen Elshoff valt direct de naam van Frenkie de Jong. Dat het bij zowel Oranje als Ajax sinds zijn doorbraak beter is gaan lopen, kan de NOS-commentator niet los van elkaar zien.

"Hij heeft ook het Nederlands elftal op sleeptouw genomen. Zo loopt het soms in de voetballerij: één of twee spelers kunnen direct het verschil maken. Na het afscheid van Wesley Sneijder en de komst van De Jong is er een boost gekomen. Een aantal andere spelers is door zijn komst meer in hun kracht gaan spelen."

Kees Jansma, sportpresentator en voormalig perschef van het Nederlands elftal, wijst ook direct naar talenten als De Jong en Matthijs de Ligt. "Succes is een kwestie van tijd en geduld. Die spelers worden ouder, ontwikkelen zich op een hoger niveau. Dan word je beter, en kun je tegen Duitse profs op, of tegen spelers als Luka Modric."

Youri Mulder, analist bij Ziggo, vult de lijst nog aan met Virgil van Dijk, die zich dit seizoen als een ware leider manifesteert bij zowel Liverpool als Oranje. "Golfbewegingen in het voetbal vallen en staan vaak met een paar spelers."

Mulder verwijst naar dertig jaar geleden. "Die hausse van de jaren tachtig kwam van drie spelers: Marco van Basten, Frank Rijkaard en Ruud Gullit. Zonder hen had je geen titel gewonnen."

2. Zijn we te negatief geweest over de periode dat Oranje twee eindtoernooien misliep en Nederlandse clubs ieder jaar een flater sloegen in Europa?

Jansma vindt van wel. "Destijds waren we te negatief, nu te positief. We hollen te hijgerig achter verlies en succes aan. In een voetballandschap is het normaal dat je ups en downs meemaakt. We praten onszelf te nadrukkelijk de ellende in en tegelijkertijd juichen we te hard als het goed gaat, zoals we dat nu doen na de 4-1 van Ajax tegen Real."

De FOX-presentator wijst naar het enorme verschil in de competitie tussen de top, met Ajax en PSV, en de subtop, met onder meer Feyenoord maar ook clubs als AZ en Vitesse, die alle drie roemloos werden uitgeschakeld in de voorronde van de Europa League. "De strijd om Europees voetbal geeft aan dat we er nog lang niet zijn."

"Kritiek zorgt er juist voor dat mensen scherp worden", reageert Mulder. "Kijk naar Duitsland. Daar zijn de mensen nu ook negatief en dat zorgt ervoor dat ze de jeugdopleiding weer gaan aanpakken. Daar zijn ook journalisten voor nodig; zij zijn toch een beetje de controleurs. Of al die berichtgeving nou klopt of niet, clubs gaan het mede daardoor wel over een andere boeg gooien."

De oud-international noemt als voorbeeld zijn oude club Schalke 04, die deze week met 7-0 over de knie ging bij Manchester City in de Champions League. "Denk je dat ze daar rustig blijven en zeggen dat de wereld er over een half jaar weer anders uitziet? Ik dacht het niet..."

Elshoff: "We waren als media niet negatief, maar kritisch. Het is onze taak om vragen te stellen en te discussiëren over waar het beter kan. Dat doen de clubs en de KNVB zelf ook. In de opleidingen is bijvoorbeeld echt wel wat veranderd."

"Maar enig relativeringsvermogen is wel op zijn plaats", gaat Elshoff verder. "Natuurlijk gebeurt er iets waar we naar snakten na vier jaar ellende. Dan word je enthousiast. En natuurlijk breken er spelers door waar we 'wauw' bij denken. Maar we hebben het maar over één Nations League-periode."

3. Hoe ziet de toekomst eruit?

Mulder: "Lastig. Je kunt moeilijk in de toekomst kijken. We wisten tot voor kort ook niet dat De Jong het nu zo goed zou doen bij Ajax, of dat bij PSV een talent als Mohammed Ihattaren zou doorbreken."

"We moeten wel goed blijven kijken naar de amateurclubs", gaat hij verder. "Breedtesport is voor die paar talenten die we hebben ontzettend belangrijk. Zo'n kind moet al vanaf zijn zesde goed worden begeleid, in een goede competitie, met goede trainingsfaciliteiten en met ruimte voor ontwikkeling. Gelukkig zit dat in ons land wel goed."

Jansma verwacht dat Oranje, maar ook clubs als Ajax en PSV, in de toekomst ongetwijfeld weer een mindere periode zullen kennen. "Maar als voetballand kunnen wij niet kapot, dat bestaat niet. We zullen af en toe wegzakken en dan komen we weer terug."

"We blijven een klein voetballand met grote kwaliteiten. Dat zit 'm in de organisatie, de trainersaanpak en de miljoenen mannen en vrouwen in ons land die de sport beoefenen. Dat geeft zo veel kracht, dat je vanzelf weer omhoog komt, zoals we nu doen."

Elshoff is vooral benieuwd naar de aanstaande transfers van spelers als Frenkie de Jong en waarschijnlijk ook Matthijs de Ligt en Steven Bergwijn. "Het is belangrijk dat hun volgende stap goed verloopt. Het kan ook zomaar even niet lopen. Misschien komen ze op de bank, of hebben ze aanpassingsproblemen. Dat kan ook invloed hebben op Oranje."

"Het is wel wachten tot er een goede spits doorbreekt uit de jeugd, want die missen we nu nog een beetje", aldus de NOS-commentator. "Daishawn Redan van Chelsea of Joshua Zirkzee van Bayern München kunnen dat worden. Maar zij moeten nog wel doorbreken en die stap maken."