Vergunningen gaan einde maken aan anoniem cryptomunten verkopen

Het moet niet meer mogelijk zijn om anoniem cryptomunten te kopen of verkopen. In een advies dat de Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandsche Bank aan minister Hoekstra van Financiën hebben overhandigd, stellen ze dat de overheid daarom een vergunningstelsel moet invoeren. De minister heeft meteen daarna laten weten dat hij het advies overneemt.

In december gaf Hoekstra zelf al aan dat er een systeem met vergunningen voor handelsplatforms en een deel van de zogenoemde wallet-providers voor cryptomunten moet komen. Het advies van de toezichthouders geeft nu meer details over hoe zo'n systeem eruit moet zien. Het zal ingrijpende gevolgen hebben voor de betrokken partijen.

Hype is voorbij

Hoekstra had begin vorig jaar om het advies gevraagd. Rond die tijd waren cryptomunten als bitcoin enorm populair onder Nederlanders en werd er gretig gespeculeerd op de koers. Ook staken meer mensen geld in 'initial coin offerings', producten waarvoor de AFM eerder waarschuwde dat ze fraudegevoelig zijn en dat niet altijd duidelijk is wat de koper ervoor terugkrijgt.

Inmiddels is de belangstelling onder consumenten weer wat afgenomen. Het gevaar van risicovolle speculatie en oplichting is daardoor volgens de toezichthouders AFM en DNB minder urgent geworden. Daardoor leggen ze in hun advies vooral de nadruk op het voorkomen van witwassen en terrorismefinanciering via cryptomunten.

Explosie van ongebruikelijke transacties

Volgens de Financial Intelligence Unit (FIU), een zelfstandig opsporingsonderdeel van de politie, is dat een groot risico. Begin vorig jaar meldde de FIU dat het aantal ongebruikelijke transacties met cryptomunten enorm gestegen was: van gemiddeld 300 tot bijna 5000 per jaar.

Inmiddels is er ook een nieuwe Europese richtlijn die dit probleem moet aanpakken. Die schrijft voor dat platforms die het aan- of verkopen van cryptomunten tegen gangbare valuta's als euro's of dollars aanbieden, aan dezelfde wetten tegen witwassen en terrorismefinanciering moeten voldoen als financiële instellingen zoals banken. Dat geldt ook voor platforms waar je als klant een wallet kunt aanhouden voor je cryptomunten, een soort digitale portemonnee.

In de praktijk komt dat erop neer dat deze partijen alle transacties van hun klanten in de gaten moeten gaan houden, en verdachte transacties (net als banken nu al) moeten melden bij de autoriteiten. Daarnaast moeten ze informatie verzamelen en opslaan van hun klanten, zodat die data opgevraagd kunnen worden bij een eventueel onderzoek door justitie.

Regels treffen dertig bedrijven in Nederland

Alle EU-lidstaten moeten deze strengere regels nu voor begin volgend jaar invoeren, en het is aan de landen zelf hoe ze dat precies vormgeven. De Nederlandse overheid kiest voor een systeem met vergunningen. Dat wil zeggen: elke partij die transacties van 'gewoon' geld naar cryptomunten wil kunnen aanbieden, en sommige wallet-beheerders, moeten een vergunning aanvragen om dit te mogen blijven doen.

Volgens De Nederlandsche Bank betekent dit dat ze getoetst zullen worden voordat ze een vergunning krijgen, bijvoorbeeld op de vraag of ze in staat zijn al deze gegevens te verzamelen en daar op een verantwoordelijke manier mee om te gaan.

Er zijn op dit moment zo'n dertig bedrijven en organisaties in Nederland die een vergunning zouden moeten aanvragen als ze hun werk willen kunnen blijven voortzetten. Doen ze dat niet, dan zijn ze straks strafbaar.

DNB verwacht dat het voor hen een grote uitdaging zal zijn om aan die nieuwe eisen te voldoen. Richard Kohl, bestuurslid van Stichting Bitcoin Nederland die opkomt voor de belangen van cryptomunten en verwante organisaties, stelt het sterker.

"Dit is dramatisch voor jonge innovatieve bedrijven," aldus Kohl, die ook al langer in gesprek is met de toezichthouders hierover. "We hebben in Nederland lang gestreden voor een sterke innovatiecultuur, dit is een grote stap achteruit."

Hij verwacht dat de nieuwe regels enorm veel papierwerk met zich mee zullen brengen. Ook gaat het bedrijven veel geld kosten om aan de regels te kunnen voldoen en een vergunning te krijgen, zegt hij.

Dat zorgt volgens hem voor een groot concurrentienadeel ten opzichte van grote gevestigde partijen zoals banken. Hij denkt dat veel partijen zich genoodzaakt zullen voelen om te stoppen.

Ethische bezwaren

Bovendien is er te weinig onderzoek gedaan naar hoe groot de problemen met cryptomunten precies zijn, zegt Kohl. Hij vindt de maatregelen die straks ingaan niet in verhouding staan tot wat er nu bekend is over de problemen.

Daarnaast wijst hij op grote ethische bezwaren van het nieuwe systeem. "Banken en financiële instellingen moeten nu al informatie over klanten en transacties bijhouden. Er komen zo alleen nog maar meer partijen bij die dit doen, terwijl je je kunt afvragen hoe goed onze persoonlijke informatie beschermd en gebruikt wordt. Denk bijvoorbeeld aan hoe de Chinese overheid alle transacties van alle burgers wil kunnen volgen."