Paulien van Deutekom, toonbeeld van gedrevenheid
De woensdagavond aan de gevolgen van kanker overleden oud-schaatsster Paulien van Deutekom (37) was de vijfde Nederlandse vrouw die de wereldtitel allround veroverde. Dat deed ze in 2008, op 27-jarige leeftijd en als absolute underdog. Het leek haar doorbraak en het begin van een glorieuze carrière, maar na het toernooi in Berlijn bleven verdere successen uit.
Van Deutekom staat al vanaf haar vierde op schaatsen en begint haar carrière eind vorige eeuw bij schaatsclub Gouda. Ze valt op door haar gedrevenheid, maar qua prestaties blijft ze steken in de middenmoot. Tot ze gaat samenwerken met Wim den Elsen, de succestrainer die eerder mannen als Bob de Jong en Gianni Romme begeleidde.
Den Elsen richt zich met Van Deutekom op haar schaatstechniek en probeert haar gedrevenheid te beteugelen: "Wij hebben geprobeerd haar te leren luisteren naar haar lichaam, zodat ze op tijd rust neemt. Anders gaat ze gewoon door".
In de schijnwerpers
De samenwerking werpt vruchten af en in 2005 weet Van Deutekom zich voor het eerst in de schijnwerpers te schaatsen. Ze plaatst zich verrassend voor de wereldbekerwedstrijden en verbetert bij haar eerste wereldbekerwedstrijd in Calgary meteen het Nederlands record van Annamarie Thomas op de 1.500 meter: 1.55,43.
"Vet gaaf, ik had wel verwacht dat er hier een Nederlands record gereden zou worden. Maar ik had niet verwacht dat ik dat zou doen", zegt een opgetogen Van Deutekom na afloop. Een week later is ze dat record wel alweer kwijt door toedoen van Ireen Wüst. Maar de naam van Van Deutekom is gevestigd.
Bij de schaatselite
Ze wordt ingelijfd door de TVM-ploeg van coach Gerard Kemkers, waar ze een stageplaats krijgt en mag trainen met Ireen Wüst en Renate Groenewold. "Ik had niet voorzien dat ze wereldkampioen kon worden", moet Kemkers later bekennen.
Van Deutekom plaatst zich op de 1.500 meter voor de Olympische Spelen van 2006 in Turijn, waar ze vrij onzichtbaar dertiende wordt. Met de achtervolgingsploeg wordt ze zesde op de olympische ijsbaan.
Het jaar daarop doet ze voor het eerst mee aan het EK en het WK allround, waar ze respectievelijk als zevende en als zesde eindigt.
Wonderjaar
Haar mooiste seizoen volgt in 2007/2008. Op de NK afstanden maakt ze indruk met goud op de 1.000 meter en 1.500 meter en een bronzen plak op de 3.000 meter. Op de EK allround in Kolomna zet ze haar succesreeks voort, ze wordt tweede, achter Ireen Wüst en voor Martina Sáblíková.
Het hoogtepunt van haar loopbaan is de WK allround in februari in Berlijn. Titelverdedigster Wüst is de grote favoriet, maar Van Deutekom gaat er lachend met het goud vandoor.
Op de 500 meter moet Van Deutekom nog bijna 0,4 toegeven op Wüst, maar op de 3.000 meter slaat de Haagse toe. Iedereen bijt zich stuk op haar tijd van 4.03,33. Wüst is ruim drie seconden langzamer.
Met een tweede plaats op de 1.500 meter en een derde op de 5.000 meter verovert Van Deutekom een dag later de wereldtitel.
"Daar heb ik laten zien wat ik toen kon", zei Van Deutekom daar later over. "Het leek wel ineens, maar dat was het niet. Ik was vanaf mijn zestiende bezig met de sport."
Van Deutekom is dan pas de vijfde Nederlandse die wereldkampioen allround wordt, na Stien Kaiser, Atje Keulen-Deelstra, Renate Groenewold en Ireen Wüst.
Later in het seizoen wint ze ook nog zilver op de 1.500 meter en de 3.000 meter en goud op de ploegachtervolging bij de WK afstanden in Nagano.
Ze is in 2008 een van de genomineerden voor de titel Sportvrouw van het Jaar. Die titel gaat naar Marianne Vos, maar Van Deutekom krijgt wel de Ard Schenk Award als beste schaatsster van het jaar.
Overtraind
De wereldtitel lijkt de opmaat naar meer moois, maar dat blijft uit. Van Deutekom wint het jaar daarop nog wel de 1.000 en 1.500 meter bij de NK afstanden, maar daarna is het op. Van Deutekom raakt overtraind en het ijs wordt haar vijand.
"Het werd een worsteling", vertelde Van Deutekom. "Het jaar 2009 begon nog wel goed, ik reed een goed NK. Maar nog geen week later kon ik om alles wel huilen."
Het lukt Van Deutekom niet meer om een goede race op het ijs te leggen en ze beëindigt haar seizoen vroegtijdig. "Na de warming-up leek het al of ik de hele wedstrijd had gereden. Ik was doodmoe."
In de zomer van 2010 verruilt ze TVM voor de Control-ploeg van Jac Orie. Maar ook daar lukt het niet meer. "Achteraf had ik keuzes moeten maken en niet altijd moeten starten", zei ze naderhand. "Ik weet nu wel wat ik fout heb gedaan. Te hard getraind, en niet voldoende tot rust gekomen in de rustweken. Op een gegeven moment stapelt dat zich op."
In 2012 houdt Van Deutekom de topsport voor gezien. Tijdens de Olympische Winterspelen in Sotsji in 2014 schuift ze bij de NOS aan als analyticus bij het schaatsen.
In maart 2018 is ze, samen met vele andere (oud-)schaatskampioenen nog te gast bij een speciaal diner in het Rijksmuseum, ter ere van het 125ste WK allround dat dan in Amsterdam wordt gehouden. Een paar maanden later wordt bij haar kanker geconstateerd. Daaraan overleed ze woensdag.
