Vluchtelingenwerk: volle asielcentra door personeelstekort IND

Vluchtelingenwerk Nederland vreest dat er weer noodopvang voor asielzoekers nodig zal zijn, zoals in 2015. Volgens de organisatie komt dat niet zozeer door een plotseling stijgend aantal asielzoekers, maar door personeelstekort bij de Immigratie en Naturalisatie Dienst (IND).

Lange wachttijden leiden tot groot oponthoud in de asielketen, constateert Vluchtelingenwerk. Asielzoekers moeten, blijkt uit berekeningen van de organisatie, op dit moment 43 weken wachten voordat hun asielverzoek in behandeling wordt genomen. Dat leidt tot overvolle opvangcentra.

Jasper Kuipers, directeur van Vluchtelingenwerk, stelt dat grote personeelstekorten bij de IND komen doordat het kabinet te weinig regie heeft over de dienst. "Als er nu een plotselinge toename van asielzoekers komt, zoals in 2015, dan is Nederland weer niet in staat deze mensen op te vangen", zegt Kuipers.

Locaties gesloten

Ook de organisatie die de asielzoekers moet opvangen, het COA, ziet de opvangproblemen toenemen. Omdat er te weinig ruimte is in de aanmeldcentra in Ter Apel en Budel worden mensen doorgeschoven naar de asielzoekerscentra verspreid over het land. Die zijn eigenlijk alleen bedoeld voor mensen die al te horen hebben gekregen dat ze in Nederland mogen blijven, en voor mensen van wie de procedure al is begonnen.

Het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt, is de afgelopen maanden weer toegenomen. Maar volgens het COA zijn er ook andere factoren die maken dat de azc's vol zijn. In de asielzoekerscentra wachten nog zo'n 6000 vluchtelingen met een verblijfsvergunning op een woning in de gemeente waaraan zij zijn gekoppeld, zei woordvoerder Anholts van het COA onlangs.

Het ministerie van Justitie en Veiligheid zegt in een reactie op de kritiek van Vluchtelingenwerk dat het lastig is om personeel te vinden, vanwege de krapte op de arbeidsmarkt. Daarnaast is het aantal asielzoekers de laatste drie maanden toegenomen, volgens staatssecretaris Harbers een gebruikelijke seizoenspiek.

Het ministerie noemt als probleem ook de onvoldoende doorstroom van statushouders. Gemeenten krijgen elk half jaar te horen hoeveel statushouders zij het komend jaar moeten huisvesten. Op 1 oktober is dat voor het laatst gebeurd: voor het eerste half jaar van 2019 is het aantal niet verhoogd, ondanks de capaciteitsproblemen in de azc's.

Op dit moment onderhandelt het COA met gemeenten om net gesloten locaties te heropenen. Die gemeenten staan niet te trappelen om dat te doen. In Utrecht weigert de gemeente bijvoorbeeld het net gesloten asielzoekerscentrum in Overvecht te heropenen, omdat wijkbewoners was beloofd dat het azc tijdelijk zou zijn.

43 weken

Vluchtelingenwerk heeft in de verschillende opvangcentra vrijwilligers waar asielzoekers voor hulp terechtkunnen. De vrijwilligers merkten dat ze steeds vaker mensen zagen die nog niet gehoord zijn.

Bij bestudering van de cijfers over instroom en de behandeling van de aanvragen bleek dat mensen in januari nog zes weken moesten wachten op hun eerste gehoor. In maart was het zestien weken en begin oktober 28 weken. Op dit moment duurt het 43 weken voor de procedure echt begint. "Het lukt de IND niet om een redelijk stabiele asielinstroom bij te benen", concludeert Kuipers.

Staatssecretaris Harbers van Justitie kondigde in september aan dat er extra personeel wordt aangenomen bij de IND. Maar volgens Vluchtelingenwerk had hij daar al in januari mee moeten beginnen, toen duidelijk werd dat de wachttijden opliepen.

Gesloten azc's

Bovendien is er niet alleen een personeelsuitbreiding bij de IND nodig om de achterstand in asielaanvragen weg te werken, meent Vluchtelingenwerk. "Op dit moment werkt het kabinet aan een wetsvoorstel om na drie jaar alle asielvergunningen opnieuw te beoordelen, in plaats van na vijf jaar. Als de IND op dit moment al niet is toegerust op haar taken, is dit al helemaal onmogelijk om uit te voeren", zegt Jasper Kuipers.

Het COA heeft sinds deze zomer reservecapaciteit ingezet op de bestaande azc's in Harderwijk, Zutphen en Wageningen. In Goes, Sweikhuizen, Den Helder en Alkmaar worden onlangs gesloten locaties wel opnieuw in gebruik genomen.