Nieuw vliegveld bij Istanbul: de prijs van Erdogans 'overwinning'
Er hangen termen aan die doen denken aan een heuse strijd. Een 'monument van de overwinning' bijvoorbeeld. En een 'symbool van Turkijes kracht in tijden van economische aanvallen'. President Erdogan haalde vandaag alle superlatieven uit de kast voor de 'historische opening' van 'een van de meest prestigieuze vliegvelden ter wereld'.
Misschien was al die grootse taal nodig om te verhullen dat het vliegveld bij lange na niet af is. Of omdat de bouw vanaf het begin af aan controversieel was. Alarmerende rapporten van de milieubeweging werden genegeerd. En onlusten onder de arbeiders werden door middel van massa-arrestaties neergeslagen. Media negeerden het nieuws erover.
Vandaag was de dag van de openingsceremonie. De datum 29 oktober 2018 werd een deel van de prestige: de eerste vluchten vanaf het nieuwe megaproject in Istanbul moesten en zouden vertrekken op Turkijes Dag van de Republiek, zoals Erdogan het had aangekondigd.
De tijdsdruk heeft in de afgelopen maanden geleid tot ongelukken, zeggen vakbonden. Zij zijn dan ook minder trots en blij vandaag. "Dit is niet een monument van de overwinning, maar een begraafplaats voor arbeiders."
Burak wil niet te veel praten aan de telefoon. En elkaar liefst ook niet in het openbaar ontmoeten. Hij is veiligheidsexpert in de bouw, wat wil zeggen dat hij de werkomstandigheden van zijn collega's controleert op veiligheid. En hij is ontslagen bij de bouwplaats van het nieuwe vliegveld. Of liever: weggestuurd door de hoofdaannemer, bouwbedrijf IGA. Het bedrijf waarvoor hij werkt heeft hem op een andere klus gezet.
"Als ik hier openlijk over spreek, kan ik mijn baan alsnog verliezen", zegt hij achterin een cafeetje, waar we uiteindelijk praten. "Maar het echte risico is dat ze me vanwege dit interview in de gevangenis gooien."
Haast is het grootste gevaar
De bouwplaats van het nieuwe vliegveld was een chaos, zegt Burak. "De wegen op het terrein zijn overvol, er zitten diepe gaten in, er gebeuren constant ongelukken", noemt hij als voorbeeld. "En van de laagste tot de hoogste arbeider is de stress voelbaar: het project moet af. De haast is het grootste gevaar op de bouwplaats."
Normaal gesproken heeft een veiligheidsexpert de bevoegdheid het werk stil te leggen als het te gevaarlijk wordt, legt hij uit. "Zo kan ik de veiligheid afdwingen. Maar die autoriteit is me door IGA afgenomen. Omdat alles af moest voor 29 oktober." Werkonderbrekingen zouden te veel vertraging veroorzaken.
Bekijk hier de reportage die Lucas Waagmeester maakte over de bouw van het vliegveld.
Het resultaat is ongelukken, veel ongelukken. Dat zegt ook vakbondsbestuurder Kadir Kurt van Insaat Is Sendikasi, een van de weinige vakbewegingen die niet verbonden zijn aan de regeringspartij AKP. "Van 38 doden weten we de namen en weten we wat er is gebeurd", zegt hij.
Volgens de hoofdaannemer van het project IGA zijn in de afgelopen drie jaar tijdens de bouw 27 bouwvakkers omgekomen. Maar tientallen dodelijke ongelukken zijn niet gemeld en niet te achterhalen, zegt de vakbond.
"Vorige week nog hebben we een arbeider toegevoegd aan de lijst. Hij werd gevonden in een manshoge put, tijdens het schoonmaken. We kennen de naam en nationaliteit van deze vriend niet eens", vertelt Kurt. "Zo weten we 38 doden zeker, maar denken we dat het aantal veel hoger ligt."
Het is een plek waar de hele tijd ambulances heen en weer rijden. Een zone waar de sirenes nooit stil zijn.
Op de bouwplaats werken meer dan 30.000 mensen. Het is een terrein van bijna 80 vierkante kilometer. Burak bevestigt het beeld van de grote hoeveelheid ongelukken. "Het is een plek waar de hele tijd ambulances heen en weer rijden. Een zone waar de sirenes nooit stil zijn."
Geen slaven
Half september sloeg de onvrede van duizenden bouwvakkers om in protest. Op het terrein van het nieuwe vliegveld gingen ze in staking. Ze klaagden over de onveiligheid en werkdruk op de bouwplaats. Maar ook over smerige slaapvertrekken en onvoldoende en slechte maaltijden.
Onder de leus 'bouwvakkers zijn geen slaven' werden zeker zeshonderd arbeiders opgepakt. Een onbekend aantal van hen werd ontslagen. 31 arbeiders die deelnamen aan de protesten zitten nog altijd vast of worden vervolgd. Onder hen zijn stakingsleiders en vakbondsbestuurders.
Volgens hoofdaannemer IGA en het ministerie van Arbeid wordt er inmiddels gewerkt aan het verbeteren van de arbeidsomstandigheden. De regering zegt dat de stakers marginale groepen waren, die op zoek waren naar een confrontatie.
Uithangbord
De opening vandaag was vooral symbolisch; het overgrote deel van de vluchten van en naar Istanbul blijft voorlopig vliegen vanaf het oude Ataturk-vliegveld. Het nieuwe vliegveld wordt op termijn volgens de Turkse regering het grootste en drukste ter wereld, op het kruispunt van Azië, Europa en het Midden-Oosten.
Turkije zet al zeker tien jaar in op de luchtvaartsector. Er werden tientallen nieuwe vliegvelden gebouwd in Turkse provinciesteden. Vlaggendrager Turkish Airlines breidde uit van rond de honderd bestemmingen tien jaar geleden naar meer dan driehonderd bestemmingen nu.
Istanbul New Airport moet volgens de plannen uitgroeien tot een 'super-hub' tussen de continenten. En is daarmee het belangrijkste uithangbord van Turkijes megaprojecten die de economie naar de 21e eeuw moeten brengen. Een publiek-privaat project dat voor meer dan tien miljard euro in de boeken staat.