Aandelenbeurzen gaan bergafwaarts, 'maar geen reden voor crisis en paniek'

• André Meinema

  Verslaggever economie

Op de aandelenbeurzen lijkt het brandalarm af te gaan. Wereldwijd gaan beurzen onderuit en verlaten beleggers en investeerders het pand en brengen zich en hun beleggingen in veiligheid. Van paniek is weliswaar geen sprake, maar de nervositeit neemt toe. De aandelenkoersen kalven sinds een paar weken af en de sprongen worden steeds groter, zowel naar beneden als naar boven. Op veel beurzen is de koerswinst van het hele jaar inmiddels verdampt.

De Amerikaanse Dow Jones-index en de Amsterdamse AEX-index hebben in een paar weken tijd bijna 10 procent kwijtgespeeld. De AEX is afgezakt tot bij de 500 punten. De technologiebeurs Nasdaq leed deze week het grootste dagverlies in zeven jaar. Van een beurscrisis is nog geen sprake, zeggen beursanalisten en economen, en we staan ook niet aan de vooravond van een grotere economische of financiële crisis, maar lekker gaat het niet.

In de zomer piekten de beurzen overal, maar daarna begonnen de beurzen hun bladeren te verliezen. Het werd herfstig. Oktober is een verliesmaand voor beleggers, met de AEX die bijna 10 procent lager staat. Van de 50 beursfondsen van de AEX- en de Midcap-index staat twee derde op verlies. Een beursjaar met winst lijkt verloren en dat gebeurde voor het laatst in 2011.

Onzekerheid, onzekerheid, onzekerheid

De beurzen zijn in de ban van onzekerheid, zegt beleggingsspecialist Joost van Leenders van Kempen. "Onzekerheid over de houdbaarheid en de sterkte van de economische groei. Onzekerheid omtrent de impact van de handelsoorlog tussen de VS en China. Onzekerheid rond de Italiaanse begroting en de oplopende Italiaanse rente. Onzekerheid over de brexit. En onzekerheid over de gevolgen van meer inflatie, hogere rente en minder stimulerende centrale banken."

De beursturbulentie en schoksgewijze dalingen en stijgingen tekenen de nervositeit en onzekerheid. De volatiliteitsindex VIX, die de bewegelijkheid op de aandelenmarkt registreert, staat na maandenlang gesudderd te hebben tussen de 10 en 15 punten op een soort crisishoogte van meer dan 25 punten.

Met de kwartaalcijfers van veel bedrijven is op zich niet zo heel veel mis. Er verschijnen hooguit 'scheurtjes' in omzet en winst van bedrijven. De meeste Amerikaanse bedrijven doen het goed. "De economie draait daar als een tierelier. Alleen in Europa valt het cijferseizoen licht tegen, maar de economie vertraagt slechts van uitzonderlijk sterk in 2017 naar meer trendmatig in 2018 en dat is wennen", zegt Van Leenders.

De beurshectiek is een overreactie, meent hij. "De winstwaarschuwingen van bedrijven lijken onderhavig aan kuddegedrag. Het is een mooi moment om de verwachtingen wat te temperen. Beurzen krijgen het dus moeilijker, maar wij denken dat er op dit moment sprake is van een overreactie."

"Beleggers en media kijken helaas nogal vaak naar de korte termijn", zegt beleggingsspecialist Jim Tehupuring van ProBeleggen. "Economische cycli zijn van alle tijden en we krijgen heus weer een periode van mindere groei of krimp, maar de eerste de beste beurscorrectie bestempelen als een crisis is natuurlijk veel te voorbarig. In 2015/2016 hadden we een 'China-crisis' en was iedereen in paniek omdat de groei in China wel eens zou kunnen dalen van 8 naar 6 procent. De beurs verloor 25 procent. Het waaide allemaal gewoon over."

Financiële markten moeten de groeiverwachtingen bijstellen en omschakelen en dat is lastig. Ze zijn jarenlang verwend geweest met lage rente en veel geld en gewend geraakt aan groei en hogere koersen. Het ruime monetaire beleid van centrale banken dreef beleggers op zoek naar rendement de hele wereld over.

Kleine bewegingen hebben grote gevolgen

Het is terug te zien in de heftige reacties op soms kleine bewegingen: een beetje afwijkende omzet of winst trekt koersen finaal onderuit. Zo meldde internetwinkel Amazon wel 29 procent omzetgroei maar dat was minder dan verwacht waardoor de aandelenkoers met 10 procent daalde.

ECB-baas Mario Draghi onderstreept het: "Er is een verzwakking van de economie, maar geen recessie." Maar er mag dan wel geen crisis om de hoek liggen, de lagere beurskoersen raken natuurlijk wel de economie en de portemonnee. Neem de aflossing van de beleggingshypotheek of de vermogens van pensioenfondsen. Door de lage rente stijgt de vereiste dekkingsgraad maar mondjesmaat. En met de mindere beleggingsrendementen komt korten op pensioenen dichterbij.