Aan boord op marineschip: sigaretten en T-shirts voor Somalische vissers

• Koert Lindijer

  Correspondent Kenia

De Spaanse admiraal Alfonso Perez de Nanclares heeft zijn marineschip de Castilla voor de Somalische kust verlaten om het voormalige piratennest Eyl te bezoeken. Omringd door zijn special forces en een in de lucht schommelende helikopter aanschouwt hij op het strand hoe vrouwen met een nieuwe techniek vissen schoonmaken.

Militaire overmacht en ontwikkelingswerk, daaruit bestaat het recept van de missie om het gevaar van Somalië te bezweren. Het Spaanse marineschip maakt onderdeel uit van de Europese Navfor-missie ter bestrijding van de piraterij op de Indische Oceaan. 10 jaar geleden begon die missie.

De vissers van Eyl reageren geïntimideerd en de meereizende journalisten vragen zich sarcastisch af of hier oorlog wordt gevoerd of ontwikkelingswerk wordt bedreven. Beide, zegt diplomaat Bouke Berns die Nederland vertegenwoordigt bij Navfor. "Dit zijn onze drie D's: defensie, diplomatie en development." Nederland zette voor deze missie vorig jaar het marineschip Zr. Ms. Rotterdam in.

10 jaar geleden bereikte piraterij een hoogtepunt voor de kust van Somalië, in een cruciale regio voor de maritieme wereldhandel. Voor de kust van Eyl lagen toen enkele gekaapte mammoettankers. Na langslepende onderhandelingen verschenen vliegtuigjes die koffers vol met dollars in zee dropten.

Ook eindigde hier in 2009 de kaping van kapitein Philips en zijn Maersk Alabama, later verfilmd met Tom Hanks in de hoofdrol. In dat jaar hadden Somaliërs 46 schepen gekaapt, een jaar later 47. In 2011 hielden ze 700 zeelui in gijzeling.

In 2008 ontvingen ze gemiddeld rond de 1,5 miljoen dollar aan losgeld per schip, twee jaar later was dat 3 à 4 miljoen, met als grootste bonus 9,5 miljoen voor de Zuid-Koreaanse olietanker Sambo Dream. De 10 procent van de maritieme wereldhandel die door de Golf van Aden gaat, werd bedreigd door een paar honderd qatkauwende schurken.

T-shirt en sigaretten

Een jongeman in Eyl haalt zijn neus op over die vreemde militairen en ontwikkelingswerkers. "Op zee geven jullie ons een T-shirt en een fles water en aan land een mes om vis te snijden", sneert hij. "Jullie denken ons wel erg gemakkelijk te kunnen overhalen."

Een oudere man duwt hem zachtjes weg en neemt het woord. "Waarom zetten jullie geen kustwacht op om ons te beschermen?", zegt hij. "Jullie probleem is de piraterij, ons probleem de illegale visserij. En daar doen jullie niets aan."

Een dag eerder werd op volle zee een zogenoemde friendly approach gedaan. Het Spaanse oorlogsschip hield stil, de special forces klauterden met een touwladder van stuurboord naar rubberbootjes op de hoge golven en snelden naar een houten vissersboot. Een friendly approach is jargon van de antipiratenoperatie waarbij de militairen een boot inspecteren. De Somaliërs op de vissersboot staken angstvallig hun handen in de lucht. Iedereen kreeg een T-shirt met het opschrift van de antipiratenbrigade van de EU, een fles water en een slof sigaretten.

De hoofdman van de vissersboot heette Said Musa. Piraten had hij niet gezien. "Maar er bestaat hier zoveel andere onveiligheid", vertelde hij. "Op zee ben je aan jezelf overgeleverd, je weet nooit wie de goede en wie de slechte jongens zijn. Misdadigers stelen onze vis, brandstof en pakken onze mobieltjes af."

De EU-brigade heeft geen mandaat om op te treden tegen deze vormen van criminaliteit op zee. Ook niet tegen de illegale visserij. "Trawlers uit alle delen van de wereld komen hier onze visgronden leegroven", klaagde Musa. "Ze hebben zware wapens aan boord, ja, soms zelfs machinegeweren."

Mislukte kaping

Op de terugweg van Eyl naar de Castilla is de zee ruwer en de admiraal moet tot aan zijn schouders in het water om de rubberboot de branding door de dragen. Het marineschip heeft walvissen op bezoek gehad en dolfijnen duikelen tegen de zonsondergang. Dan is er even opwinding. Er komt nieuws binnen over een mislukte kaping. Dat is de eerste in vele maanden, de piraterij is grotendeels gestopt door de militaire inmenging.

Op 480 kilometer van de Castilla schoot een skiff op een schip, dat het vuren beantwoordde. "Dat gebeurde in een deel van de zee vol met wapen- en drugssmokkel", vertelt de bevelhebber. "Het is een ideaal gebied voor terroristen. We kunnen over 24 uur ter plaatse zijn."