Keurmerken helpen arme plantage-arbeiders nauwelijks

Landarbeiders in ontwikkelingslanden hebben nauwelijks baat bij de duurzaamheidskeurmerken die zijn ontwikkeld om hen vooruit te helpen. Dat komt naar voren uit onderzoek van de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO).

De laatste dertig jaar komen er steeds meer keurmerken op de markt voor producten als bananen, koffie en cacao. Maar volgens de onderzoekers van de SOMO is gebleken dat op boerderijen en plantages die worden gesteund door initiatieven als Fairtrade en Rainforest Alliance de omstandigheden niet of nauwelijks beter worden.

Nog altijd verdienen de werknemers geen leefbaar loon en werken ze onder ongezonde en onveilige omstandigheden. Ook worden de rechten van arbeiders geregeld geschonden.

Dankzij de keurmerken stijgen de verkoopprijzen wel, maar de arbeiders profiteren daar niet van. Dat komt volgens de onderzoekers onder meer door hun zwakke onderhandelingspositie: ze zijn nauwelijks georganiseerd in vakbonden.

Max Havelaar

De stichting Max Havelaar, die onder meer achter het Fairtrade-keurmerk zit, geeft toe dat het beter kan, vooral op het gebied van lonen. Maar de stichting kan de plantages naar eigen zeggen niet dicteren wat hun lonen moeten zijn.

"Anders bestaat het risico dat de producent het keurmerk laat vallen als de lonen te hoog worden", zegt Fairtrade-directeur D'Angremond in Trouw. "En veel hoger kunnen we niet gaan vanwege de concurrentiepositie." Wel traint Fairtrade werknemers bij het collectief onderhandelen over hun lonen.

Het keurmerk Rainforest Alliance zegt het minimumloon te hanteren, maar erkent dat dat in veel landen te weinig is voor een fatsoenlijk leven. Het keurmerk wil dat bedrijven stapsgewijs naar een leefbaar loon toewerken, zegt een woordvoerder in Trouw.

Dat de keurmerken niet doen wat ze nastreven, betekent volgens de onderzoekers niet dat ze geen nut hebben. De SOMO wijst erop dat de keurmerken meer aandacht genereren voor de omstandigheden van landarbeiders en dat boeren bovendien beter leren hoe ze hun bedrijf kunnen runnen. Ook zijn de lonen hier en daar wel hoger dan bij niet-gecertificeerde bedrijven, maar nog altijd niet op een 'leefbaar' niveau.

De SOMO roept keurmerken op om meer te doen dan de naleving van hun normen controleren. "Dat betekent intensievere samenwerking, afstemming en pleitbezorging met belanghebbenden zoals brancheorganisaties, supermarkten, vakbonden en ngo's", staat in het rapport.