Overschild krijgt nieuwe kern, voorbeeld voor rest bevingsgebied in Groningen

Het Groningse dorp Overschild moet deels tegen de vlakte. Huizen zijn zwaar beschadigd en onveilig door aardbevingen als gevolg van gaswinning. Maar de ruim 500 bewoners zijn gehecht aan hun dorp, met zijn karakteristieke huizen, kerken en molen. Het dorp ziet er gehavend uit door de bevingen, maar ook door het achterstallige onderhoud. Want wie timmert nog aan een huis dat geen toekomst heeft?

De Schildjers willen hun dorp niet zonder slag of stoot plat laten walsen. Een groep inwoners besloot daarom de handen ineen te slaan en benaderden architect Winy Maas om met hen mee te denken. Maas is de architect van onder meer de Markthal in Rotterdam en werkt als stedenbouwkundige aan de herinrichting van gebieden. Een jaar lang dachten ze na over een Overschild 2.0. Het dorp moet een voorbeeld worden voor andere kernen in het aardbevingsgebied, vandaag worden de plannen gepresenteerd.

In deze video vertellen inwoners hoe ze hun toekomstige huis voor zich zien.

Het zijn geen wilde plannen voor futuristische gebouwen. Het zijn vooral plannen om het dorp leefbaar te houden tijdens en na de grootschalige, langdurige verbouwingen. Mensen gaan maandenlang in tijdelijke woningen wonen aan de rand van het dorp. Het dorp zal jarenlang één grote bouwput zijn. Geld voor de verbouwplannen moet komen uit het Perspectieffonds Groningen - daarin zit de 1,15 miljard euro die het Rijk als compensatiegeld voor Groningen beschikbaar heeft gesteld.

Het uitgangspunt is dat iedereen terug moet kunnen komen in het dorp. Aan de vorm van het dorp mag bovendien niets veranderen. Overschild is ooit gebouwd in de vorm van een kruis; dat moet zo blijven. Maar als je het dan toch opnieuw mag inrichten, waarom dan niet het huis dichter bij het weiland waaraan de achtertuin grenst? En wat verder af van de weg?

Wie plannen heeft voor de nieuwbouw, moet niet al teveel gehinderd worden door welstandscommissies. Eigenaren moeten alleen rekening houden met de wensen van de rest van het dorp. Panden die zijn aangewezen als karakteristiek en monumenten moeten behouden blijven. Er komt een dorpsbouwmeester, zoals die er ook zijn in grote steden. Met een maquette van het dorp in handen worden de nieuwe huizen op hun plek gezet. Allemaal in goed overleg met de rest van het dorp.

Overschild heeft net als veel Groningse dorpen te maken met een krimpende bevolking. Nu de gelegenheid zich aandient, willen de inwoners ook graag mensen van buiten trekken. Het dorp ligt nabij het Schildmeer. De dorpsgemeenschap stelt voor om langs de oevers van dat meer een nieuwe woonkern te bouwen. Maar er wordt ook gedacht aan het uitbouwen van een boerenerf tot woonhuizen.

Het dorp wil zo snel mogelijk "verlost" worden van het gas, aldus de Structuurvisie. Een grote warmtepomp moet de huizen gaan voorzien van warmte. Maar daar houdt het duurzaamheidsdenken niet mee op. Er moet ook een deelauto komen en een elektrische laadpaal.

Onderlinge spanningen

Steeds meer voorzieningen zijn verdwenen uit het dorp. Vooral het sluiten van de dorpsschool was een grote teleurstelling. In het leegstaande gebouw is nu het dorpshuis De Pompel gekomen. Het is op dit moment ook het loket waar mensen terecht kunnen om hun vragen te stellen en hun verdriet kenbaar te maken over de versterking. En verdriet is er zeker, omdat niet ieder huis in Overschild gaat worden gesloopt of versterkt.

Dat was aanvankelijk wel de bedoeling. Maar omdat de gaswinning eerder stopt dan gepland, is de verwachting dat er ook minder huizen versterkt hoeven te worden. Dat gaat nu alleen nog door voor de huiseigenaren die al in gesprek waren over de sloop van hun woningen. En dat geeft natuurlijk scheve ogen in het dorp, tussen buren en andere dorpelingen. Maar ook moeten kavels opnieuw worden ingedeeld, omdat sommige kavels te klein zijn om met de huidige bouwvoorschriften een nieuw huis terug te bouwen Om dat te begeleiden, moet er een opbouwwerker komen en een sociaal beheerder van het dorpshuis.

De aanpak in Overschild wordt gezien als icoonproject binnen het Nationaal Programma Groningen. Wat daar gebeurt, zal als voorbeeld dienen voor vele andere dorps- en stadsvernieuwingen in de provincie.