Nieuwe methode om hart- en vaatziekten gerichter te bestrijden
Onderzoekers van het Hart- en Vaatcentrum van het UMC Utrecht hebben een interactief rekenmodel ontwikkeld dat voorspelt hoeveel baat patiënten hebben bij hun medicijnen. Het gaat daarbij om bloeddrukverlagers, bloedverdunners en cholesterolverlagers.
Het model kan ook het risico berekenen dat iemand hart- en vaatziekten krijgt, en de individuele levensverwachting zonder hartinfarct of beroerte.
"Dit is de toekomst van de gezondheidszorg", zegt internist en hoogleraar vasculaire geneeskunde Frank Visseren. Samen met internist in opleiding Jannick Dorresteijn is hij onderzoeksleider van U-Prevent, zoals de interactieve calculator heet. "Geen behandeling meer gebaseerd op gemiddelde effecten van medicijnen of andere ingrepen, maar op maat gesneden voor elke patiënt." U-Prevent is overal ter wereld online en gratis beschikbaar.
Breder toepasbaar
De onderliggende principes kunnen ook gebruikt worden om soortgelijke rekenmodellen te maken voor andere ziekten. "Mijn collega's van oncologie en radiologie hebben net een subsidie gekregen om een model te ontwikkelen dat op basis van tumorkenmerken voorspelt wat de beste therapie voor een patiënt zou zijn."
Nu krijgt een patiënt met een bepaalde vorm van kanker eerst chemotherapie A. Als die niet werkt of te veel bijwerkingen heeft, volgt chemotherapie B. En daarna eventueel behandeling C. "Terwijl je kunt voorspellen welke chemotherapie de beste is door genoeg data in een rekenmodel te stoppen", zegt Visseren.
De manier van denken en werken is volgens Visseren precies hetzelfde als bij U-Prevent. "Alleen moet je andere gegevens in het model stoppen, maar de basisprincipes zijn identiek."
Onderzoek
Het Utrechtse onderzoeksteam heeft acht jaar aan U-Prevent gewerkt. Daarbij is samengewerkt met wetenschappers van internationale topuniversiteiten in de Verenigde Staten, Australië en Europa. U-Prevent is ontwikkeld met behulp van data van 700.000 patiënten uit Europa, Azië, Oceanië en Noord-Amerika.
Die data zijn allemaal afkomstig uit grote cohortonderzoeken. Dat zijn onderzoeken waarbij een groep mensen lange tijd gevolgd wordt. Van de cohorten maakten zowel gezonde mensen als patiënten deel uit en zowel jonge volwassenen als ouderen. Jarenlang werd bijgehouden hoe het hen verging.
Verder werden de resultaten gebruikt van gerandomiseerde onderzoeken met controlegroepen. Dat zijn onderzoeken waarbij een groep deelnemers een medicijn krijgt of een behandeling ondergaat en een controlegroep juist niet. De onderzoekers weten pas na het onderzoek wie behandeld zijn en wie niet. Op die manier proberen ze vast te stellen of en in welke mate behandelingen effect hebben.
Gerandomiseerd onderzoek geldt in de medische wetenschap als de vorm van onderzoek met de hoogste bewijskracht. In U-Prevent worden bevindingen uit beide typen onderzoek met elkaar gecombineerd.
Makkelijk
U-Prevent werkt als een soort rekenmachine. Met behulp van een calculator kunnen artsen uitrekenen welk risico gezonde mensen lopen om hart- en vaatziekten te krijgen. Hetzelfde kunnen ze doen voor mensen uit bepaalde risicogroepen zoals ouderen boven de zeventig jaar en diabetespatiënten, of mensen die al hart- en vaatziekten hebben. Vervolgens kunnen ze het effect van hun medicijnen berekenen.
Ook huisartsen en in principe ook patiënten zelf kunnen het rekenmodel gebruiken. Daarin moeten een beperkt aantal, makkelijk verkrijgbare gegevens zoals leeftijd, geslacht, bloeddruk, cholesterolgehalte en medicijngebruik ingevoerd worden. Vervolgens rekent de calculator uit hoeveel ziektevrije jaren de patiënt krijgt door het levenslang slikken van een bepaald medicijn of bijvoorbeeld door het stoppen met roken.
Visseren: "We maken nu gewoon niet optimaal gebruik van de informatie die beschikbaar is. Dat doen we wel met U-Prevent. Het mooiste zou zijn om het te koppelen aan het elektronisch patiëntendossier dat we in het ziekenhuis gebruiken, zodat alle informatie automatisch in U-Prevent terecht komt."
Individuele risico's
"We kunnen uitrekenen", zegt Visseren, "wat het nut zou zijn voor iemand van het langdurig slikken van bloeddruk- of cholesterolverlagers, of van medicijnen die het glucosegehalte in het bloed verlagen of bijvoorbeeld van stoppen met roken. Zo krijg je de juiste interventie voor de juiste patiënt. En kunnen we hart- en vaatziekten effectiever voorkómen."
"Het zou, zeker als het om dure geneesmiddelen gaat, ook kunnen leiden tot kostenbesparingen, omdat we die gericht kunnen toepassen bij patiënten die er echt baat bij hebben. Al zou het in principe ook kunnen leiden tot het vaker voorschrijven van die middelen."
Door U-Prevent verlopen de gesprekken in Visserens spreekkamer "heel anders". "Door patiënten te vertellen wat ze terugkrijgen als ze iets doen of laten, worden keuzes veel meer gefundeerd gemaakt. Voor de een zal vijf jaar extra in gezondheid meer dan genoeg zijn om te stoppen met roken. Voor een ander niet."
Visseren noemt nog een voorbeeld. In Nederland slikken meer dan twee miljoen mensen cholesterolverlagers, meestal levenslang. In 95 procent van de gevallen zijn dat statines. "Bij sommige mensen zie je een sterk effect, bij anderen een heel gering. Die krijgen maar één extra jaar gezondheid erbij als ze veertig jaar statines slikken. Niet iedereen vindt het waard om daarvoor zo lang dagelijks medicijnen te nemen."