Facebookbericht met nepnieuws Zwarte Piet-zaak massaal gedeeld
Op Facebook heeft zo'n 23 uur een bericht gestaan dat de verdachten in de rechtszaak over de Zwarte Piet-blokkade al zijn veroordeeld. Het bericht stond op de pagina 'Ik Ben Zwarte Piet Fan' en werd in korte tijd ruim 25.000 keer gedeeld. Het is inmiddels verwijderd.
Het gaat hier om nepnieuws. De rechtszaak tegen de verdachten van de blokkade loopt sinds maandag, naar verwachting gaat de officier van justitie komende vrijdag de eis bekendmaken. Een uitspraak is er dus nog helemaal niet. Verschillende mensen maakten daar ook melding van in reactie op het bericht, dat niettemin door duizenden Facebookgebruikers werd gedeeld.
Het bewuste bericht is bijna 3000 keer geliket. De pagina waarop het bericht te vinden was, heeft ruim 32.000 likes en had slechts dit ene bericht online staan. Nu wordt er vaker nepnieuws gedeeld op sociale media, maar dit bericht werd opvallend vaak gedeeld vanaf een pagina die relatief weinig likes heeft. Wie er achter de pagina zit, is niet bekend.
Het betreffende bericht zag er zo uit:
De pagina werd op 4 december 2017 opgericht en veranderde drie keer van naam. Vanaf de start heette het 'Ik Ben Zwarte Piet Fan', vervolgens werd de naam op 1 oktober dit jaar veranderd in 'Ik Ben Amsterdam Fan', een dag later werd dat 'Ik Ben Ajax Fan' en afgelopen maandag - bij de start van de zitting - ging de pagina weer 'Ik ben Zwarte Piet Fan' heten.
Peter Burger van de Universiteit Leiden, die gespecialiseerd is in nepnieuws, sprak eerder vandaag zijn verbazing uit over het feit dat het bericht toen nog gewoon te vinden was. De kwestie roept wat hem betreft vragen op over hoe Facebook omgaat met berichten als dit. "Als Facebook hiervan afweet, hoe is het mogelijk dat er kennelijk niks aan wordt gedaan? En als ze het niet weten: hoe kan dat dan?"
In Nederland is NU.nl op dit moment de enige partij die namens Facebook nepnieuws checkt. "Deze zijn we niet tegengekomen in het dashboard waar alle meldingen binnenkomen", zei hoofdredacteur Gert-Jaap Hoekman vanochtend. NU.nl rapporteerde de link daarna alsnog.
De advocaat die het grootste deel van de 34 Friese verdachten bijstaat, Tjalling van der Goot, laat weten een dergelijk bericht ook al juni te hebben gezien, toen was de regiezitting van deze zaak. Hij heeft geen idee wie hierachter zit en welk belang ze zouden hebben.
Peter Burger denkt dat de pagina niet uit ideologische overwegingen is gemaakt. "Vanaf een bepaald aantal Iikes kan een Facebookpagina interessant worden om geld aan te verdienen, ik denk dat dat hier ook aan de hand is."
De Facebookpagina waar dit bericht op stond lijkt niet de enige te zijn die nepnieuws verspreidt. Zo circuleert sinds 5 oktober ook een bericht van de pagina 'Boycot de NTR', waarin wordt gesuggereerd dat de omroep van het publiek wil horen welke kleur de pieten in het Sinterklaasjournaal van de NTR moeten hebben. Als het bericht een miljoen keer wordt gedeeld, dan blijven de pieten zwart, stellen de makers. Ook dit is nepnieuws. Ondanks het beperkte aantal likes van 'Boycot de NTR' - zo'n 2000 - is het bericht 25.000 keer gedeeld.
Hoaxmelding
De website Hoax Melding schrijft dat er meerdere pagina's zijn waar desinformatie over de pietendiscussie wordt gedeeld. Zo zou de pagina 'Nederland en Zwarte Piet' op 20 september een oproep hebben gedaan een bericht massaal te delen waarin stond dat de pieten zwart moeten blijven in Amsterdam en Rotterdam. De steden zouden hebben gezegd dat de pieten zwart blijven als het voor 5 december 100.000 keer gedeeld zou worden.
De NOS heeft contact gezocht met de beheerder van Hoaxmelding, omdat het bericht niet te herleiden was. De desbetreffende Facebookpagina bestaat wel. De beheerder, die zich per e-mail voorstelt met de naam Hans Meijer maar geen telefonisch contact wenst, signaleert dat de nepberichten steeds worden verwijderd. Dat is vandaag dus ook gebeurd.
Meijer denkt ook dat er weer snel nieuwe berichten zullen komen en die gaan niet per se over Zwarte Piet. "Hoe meer ophef hoe beter", schrijft hij. "Zelfs het kromme taalgebruik is deel van de strategie. Het werkt als een tierelier."
Nepnieuws in Nederland
Na de Amerikaanse presidentsverkiezingen - een broeinest van nepnieuws op Facebook - besloot het sociale netwerk wereldwijd maatregelen te nemen. Zo ook in Nederland. Het bedrijf ging daarvoor samenwerken met de Universiteit Leiden en NU.nl. Er werd echter niet direct op grote schaal nepnieuws aangetroffen. Eerder dit jaar stopte de samenwerking tussen de Universiteit Leiden en Facebook. Een verklaring werd niet gegeven.
Hoekman zegt dat er nu wel genoeg langskomt. "Diegene die de berichten controleert heeft er een full-time baan aan." De hoofdredacteur zegt dat er niet veel van dit soort Zwarte Piet-berichten langskomen.