Ruimteafval voor het eerst gevangen met net - harpoen en robotarm op komst
Voor het eerst is een stuk ruimteafval in een baan om de aarde gevangen in een net. Het was een demonstratie van het zogeheten RemoveDebris-project, een van de initiatieven tegen het groeiende probleem van ruimteafval.
De test gebeurde op zo'n 300 kilometer hoogte. Eerst werd het object, grofweg zo groot als een pak melk, vanuit een satelliet losgelaten. Vervolgens werd het net afgeschoten en het stuk ruimtepuin omwikkeld met kabels.
Op een gif'je is te zien hoe dat er vanaf de satelliet uitzag:
De afstand tussen het object en de satelliet was maximaal acht meter. Desondanks is de leider van het project van het Surrey Space Centre (SSC) heel tevreden. Hij stelt dat het de eerste keer is dat er succesvol in de ruimte afval is gevangen.
"Het doelwit draaide zoals je kunt verwachten van een stuk ruimteafval", zegt directeur Guglielmo Aglietti tegen de BBC. "Het net werkte precies zoals we hadden gehoopt."
Tonnen aan ruimtepuin
Afgezien van de nodige mitsen en maren is het experiment volgens ruimtevaartdeskundigen een belangrijke stap in de strijd tegen rondzwervend puin in de ruimte. "Het is bijzonder", zegt sterrenkundige Lucas Ellerbroek (UvA). "En goed dat iemand hier de verantwoordelijkheid voor neemt."
Zo'n 7500 ton aan oude satellieten, rakettrappen, of andere onderdelen en stukjes zweven door de ruimte. Tel daarbij op dat steeds meer bedrijven en landen actief zijn buiten de dampkring. Meestal op ongeveer dezelfde afstand van onze planeet.
Eerder dit jaar kwam het op drift geraakte Chinese ruimtestation Tiangong-1 terug in de atmosfeer. Het grootste gedeelte verbrandde in de dampkring. Sommige stukken kwamen in de oceaan terecht. Toch is het grootste risico de schade die ruimtepuin kan aanrichten in de ruimte, bijvoorbeeld aan ruimtestations.
Astronaut André Kuipers weet daar alles van, vertelde hij in maart tegen Nieuwsuur:
Vanwege de enorme snelheden kan een botsing met een klein stukje afval al desastreus zijn. "Puin ter grootte van een knikker gaat het dwars door een satelliet heen", zegt Michel van Pelt van het Clean Space-programma van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA.
Kleine krater
Zelfs als ruimteafval zo dun is als een verfschilfertje kan het forse schade aanrichten. In 2016 sloeg zo'n stukje een kleine krater in een ruit van het internationale ruimtestation ISS. "Het grootste probleem zijn deze heel kleine stukjes", legt Van Pelt van ESA uit. Want onder de 5 centimeter groot zijn ze niet te zien op de radar.
En met een net kun je zulk gruis niet vangen volgens Van Pelt. "Het is zoals bij vissen: de kleintjes zwemmen zo door het net heen. Dit soort technologie richt zich volledig op het weghalen van 'dode' satellieten of rakettrappen. Voordat ze uit elkaar vallen en een echt groot probleem worden."
Een oplossing voor de kleine, rondzwervende deeltjes puin is er nog niet. "Daar kunnen we vooralsnog weinig aan doen", zegt Van Pelt. "Er zijn wel wat ideeën, zoals verdamping met gigantische lasers vanaf de grond, maar met flinke haken en ogen."
Robotarm en harpoen
Ook ESA ontwikkelt manieren om het ruimteafval op te ruimen. Zoals een robotarm om satellieten mee "uit de ruimte te plukken". Binnen een jaar of acht moet die getest worden. "Het gaat nog even duren, want er is meer geld voor het uitvoeren van de missie nodig", zegt Van Pelt.
RemoveDebris wil eveneens meerdere oplossingen uitproberen. Bijvoorbeeld een harpoen om stuurloze objecten binnen te halen. Of betere camera's om het afval te spotten. De betrokken partijen en bedrijven ontwikkelen ook een groot zeil. In geval van nood kan daarmee de hele satelliet, met ruimteafval en al, zo snel mogelijk in de dampkring verbranden.
Het is nog afwachten hoe deze experimenten in de praktijk zullen werken. Want een test op acht meter afstand met lage snelheden is wat anders dan een stuk ruimtepuin op volle snelheid vangen, benadrukken deskundigen.
Volgens sterrenkundige Ellerbroek moet er sowieso meer gebeuren dan alleen maar opruimen. Zoals de toevoer van ruimteafval zo veel mogelijk beperken. "Er moet regelgeving komen waar iedereen zich aan houdt, want ik denk niet dat de ene partij zit te wachten op het opruimen van andermans rommel."
