'Ik werd bijna paranoïde van het werken in Nicaragua'
"Het is niet gemakkelijk werken hier in Nicaragua", waarschuwde een bevriende cameraman. Hij filmt voor een internationaal persbureau en deed de afgelopen maanden vrijwel dagelijks verslag van de protesten tegen president Daniel Ortega en zijn vrouw, vice-president Rosario Murillo. Die werden met harde hand uiteengeslagen. Volgens de regering vielen er minder dan 200 doden, volgens een Nicaraguaanse mensenrechtenorganisatie bijna 500.
Sinds het begin van de protesten is een journalist doodgeschoten en raakten talloze anderen gewond. Veel fotografen en cameramensen zijn geslagen, beroofd en bedreigd door regeringsgezinde paramilitairen. Ook buitenlandse journalisten worden lastiggevallen. Zo werd een Duitse correspondent, kort voor ik naar Nicaragua ging, hardhandig beroofd van haar spullen door aanhangers van Ortega. En de dag voor mijn vertrek werd de apparatuur van een fotograaf van het Spaanse persbureau EFE op het vliegveld al in beslag genomen.
Het is steeds moeilijker werken voor journalisten in Nicaragua, vertelt een cameraman:
Hoe vervelend dat is, wist ik al. Bij mijn vorige bezoek aan Nicaragua, lang voordat de volksopstand tegen Ortega begon, nam de douane ook mijn spullen in. Het duurde dagen voordat ik alles weer terugkreeg.
Mijn Braziliaanse cameraman en ik besluiten ons daarom te vermommen als toeristen. Met een simpele fotocamera in de handbagage en een NOS-plopkap verstopt tussen de sokken. We komen zonder problemen en met onze apparatuur binnen.
Op het eerste gezicht lijkt de hoofdstad Managua een oase van rust. Maar al snel blijkt dat een oppervlakkige constatering. Bij het eerste protest dat we filmen tel ik nog geen vijftig betogers. Die worden scherp in de gaten gehouden door een indrukwekkende politiemacht van ongeveer honderd man. De meeste agenten verstoppen hun gezicht onder een bivakmuts en houden de vinger aan de trekker.
"Dat is tegenwoordig normaal", vertelt een bevriende fotograaf. "Ze maken ook foto's van je", waarschuwt hij. En inderdaad: een officier maakt met zijn mobieltje foto's van mij en mijn cameraman.
Met een groep Nicaraguaanse collega's vertrekken we de volgende ochtend naar Granada, waar een nationale protestmars is gepland. Hoewel we uren van tevoren vertrekken, komen we onderweg al flink wat zwaarbewapende politie-eenheden tegen.
In elkaar geslagen
De bevriende cameraman laat me een filmpje zien. "Hier zie je hoe een stuk of zes mannen met bivakmutsen en wapens me beroven. Mijn geld, mijn camera, alles namen ze me af", zegt hij. Het filmpje werd stiekem opgenomen door een bewoner. "Kijk, zie je die man daar", zegt de cameraman terwijl hij naar het scherm wijst. "Dat was hun leider, hij had een walkietalkie. Volgens mij was het een politieman."
Het was geen ordinaire beroving, volgens hem. "De Nationale Politie van Nicaragua stond erbij en keek ernaar. Bovendien stapten de daders bij politieagenten in de auto, ze vertrokken samen."
Een andere fotograaf vertelt me hoe hij door een groep aanhangers van Daniel Ortega in elkaar werd geslagen. Iemand maakte een foto van dat moment. "Ik wil er verder niet al te veel over praten, want ik moet hier nog werken, snap je?" Hij is bang dat een interview alleen maar meer ellende oplevert.
Ondertussen blijkt de karavaan van betogers die vanuit Managua naar Granada zouden reizen onderweg te zijn tegengehouden door politie en paramilitairen. Een Braziliaans-Amerikaanse documentairemaakster die met een groep studenten was meegereden, is samen met hen opgepakt. Ze is uiteindelijk weggevoerd.
Ik had juist kennisgemaakt met enkele van de bekendste studentenleiders van het land: Lester Aleman en Edwin Carcache. Ik was van plan Carcache een paar dagen lang te volgen voor Nieuwsuur. Vergelijkbaar dus met wat die Braziliaanse documentairemaakster deed.
Kritische tv-makers
De dagen daarna wordt steeds duidelijker hoezeer de persvrijheid onder druk staat in Nicaragua. We brengen een bezoek aan de studio van een kritisch televisiestation, 100% Noticias (100% Nieuws). Die zender werd meteen aan het begin van de protesten door de regering uit de lucht gehaald. "Zes dagen lang waren we alleen te volgen via internet", vertelt hoofdredacteur Lucia Pineda Ubau.
"Ze wilden ons de mond snoeren. Misschien dachten ze dat we door de censuur ineens zouden doen wat Ortega wil. Marsmuziek afspelen, waarschijnlijk. Maar we heten niet voor niets '100% Nieuws' en niet '100% Muziekvideo's'. We zijn journalisten", schampt Pineda.
Onder druk van de kerk, de internationale gemeenschap en betogingen kwam de zender terug. Maar de druk bleef. Een betoging van sandinisten, sympathisanten van president Ortega, kwam langs de studio. Vanachter het donkere glas aan de voorgevel filmde een cameraman de regeringsaanhangers. Iemand zag hem en er vlogen stenen door de ramen. Op de beelden zie je hoe angstig het voor het personeel moet zijn geweest.
"Dat was maar een voorbeeld. Tot nu toe zijn er al drie camera's van ons gejat en meerdere collega's zijn aangevallen", vertelt Pineda. Ze laat me een video zien waarop een cameraman van haar kanaal te zien is. Hij zit onder het bloed en vertelt dat hij zojuist is geslagen en beroofd.
Pineda vertelt hoe zij en andere medewerkers van 100% Noticias worden bedreigd. "Aanvallen, berovingen, dat doen ze zodat we bang worden en onze mond houden. Maar we zouden geen journalisten zijn als we niet meer zouden berichten over het geweld tegen de Nicaraguanen."
Brandstichting
Kritische media zoals Pineda's televisiestation zijn vaak doelwit. De redactie van Radio Dario in de stad Leon werd in brand gestoken door aanhangers van de regering. Het omgekeerde gebeurde ook. Tegenstanders van president Ortega vielen een regeringsgezind radiostation aan.
Die polarisatie maakt het werken extreem lastig. "Ik moet overal heen", zegt de cameraman van het internationale persbureau. "Maar de aanhangers van de regering willen niet met me praten, omdat ze vinden dat we bevooroordeeld zijn." Hij ontkent dat en klaagt dat hij zijn werk zo niet naar behoren kan doen.
Inmiddels zijn mijn cameraman en ik zo'n beetje paranoïde door alle verhalen. Om de ondergedoken studentenleiders te bezoeken, maken we lange omwegen en keren we regelmatig om, zodat we niet gevolgd worden. Iedereen die we spreken is bang, veel mensen worden lastiggevallen door paramilitairen. Als mijn cameraman langs de kant van de weg een shot wil maken van een poster van Daniel Ortega, staan er ineens een stuk of vijf zwaarbewapende agenten om hem heen, vingers op de trekker.
Angst
Voor ons loopt het allemaal goed af, maar niet voor de studentenleider Edwin Carcache, die we voor Nieuwsuur volgden. Kort nadat we uit Nicaragua zijn vertrokken, is hij opgepakt. Hij is inmiddels officieel beschuldigd van 'terrorisme'.
Dat is sinds vorige maand bijna een standaardprocedure van het regime, die een anti-terreurwet heeft aangenomen waarmee betogers kunnen worden aangepakt. Collega's in Nicaragua zijn bang dat die wet ook tegen journalisten gebruikt kan worden.
"Er is geen persvrijheid in Nicaragua", zegt de bevriende cameraman van het internationale persbureau. Internationale organisaties die zich inzetten voor persvrijheid zijn het met hem eens en slaan alarm.
Het ziet er niet naar uit dat de situatie op korte termijn verbetert. Integendeel: voorlopig komt er alleen maar slecht nieuws uit Nicaragua.