Hulpbehoevenden aansporen om hun omgeving in te zetten werkt niet

Het was een van de idealen van het vorige kabinet: chronisch zieken en ouderen moeten zoveel mogelijk hun eigen netwerk inschakelen als ze hulp nodig hebben. Maar mensen stimuleren om hun omgeving om hulp te vragen blijkt in de praktijk niet te werken. De Universiteit van Amsterdam en de Universiteit voor Humanistiek hebben dat vastgesteld na langdurig onderzoek.

Sinds de decentralisatie van de langdurige zorg en ondersteuning, drie jaar geleden, draait alles om het zogenoemde keukentafelgesprek. In een keukentafelgesprek bespreekt een wijkverpleegkundige of consulent van de gemeente met een cliënt wat die zelf kan doen, hoe zijn of haar omgeving kan worden ingeschakeld en wat professionals moeten doen.

Kleine klusjes

Onderzoekers waren bij 64 keukentafelgesprekken aanwezig waar mensen werd gevraagd om hun eigen netwerk in te schakelen. In slechts drie gevallen leidde dit ook echt tot iets meer hulp van de omgeving. "Eén keer is iemand gevraagd kleine klusjes te doen en twee keer wordt een sociaal contact gevraagd om mee te denken met het 'oplossen' van problemen", schrijven de onderzoekers.

In de meeste gesprekken, 51 keer, wordt het de professional al snel duidelijk dat het niet veel zin heeft om de omgeving om hulp te vragen. In de meeste gevallen is daar allang een beroep op gedaan als de hulpbehoevende bij de gemeenten aanklopt voor hulp.

Soms wonen mensen in hun netwerk te ver weg om te kunnen helpen, kampen ze zelf met problemen of heeft de cliënt überhaupt geen netwerk. In tien gevallen is de omgeving wel gevraagd, maar zonder succes.

Intieme handelingen

Mensen zijn bovendien terughoudend om familie en vrienden te betrekken bij hun problemen, constateren de onderzoekers, om in deze relaties "de balans te bewaren".

Zo willen jongeren en adolescenten zich graag losmaken van hun ouders en willen daarom liever geen hulp. Ouderen vinden het juist vervelend om afhankelijk te worden van hun kinderen, of hebben moeite met intieme handelingen door familieleden.

De onderzoekers concluderen dat overheidsbeleid er ten onrechte van uit gaat "dat alle mensen aan te spreken zijn op zogenaamde eigen kracht en anders wel op hulp van sociale contacten".

Ze waarschuwen daarom dat "de grote nadruk op zelfredzaamheid en het aansturen op zoveel mogelijk informele zorg niet het hart van het sociale overheidsbeleid kan en moet zijn."

De fragmenten in de tekstkaders zijn verslagen van keukentafelgesprekken uit het onderzoek.