Zweedse anti-immigratiepartij: wij zijn de elephant in the room
Voor het eerst zijn vluchtelingen en immigranten het meest besproken verkiezingsthema in Zweden. Verwacht wordt dat de rechts-populistische partij Zweden Democraten bij de verkiezingen van vandaag de op één-na-grootste, en volgens sommige peilingen zelfs de grootste, partij wordt.
De toon van het politieke debat is dit keer ongekend fel voor Zweedse begrippen. Waar andere Europese landen het debat over vluchtelingen al jaren geleden aangingen, bleef het onderwerp in Zweden taboe. Inmiddels is dat veranderd. "Immigranten zijn niet Zweeds en passen niet in Zweden. Natuurlijk krijgen ze daarom geen baan", riep Jimmie Åkesson in het afsluitende debat tussen de partijleiders. Hij gaf aan dat de pogingen om immigranten en vluchtelingen aan het werk te krijgen, daarom nooit zullen aanslaan.
Deze bewering zorgde voor een relletje. SVT, de publieke Zweedse omroep, koos ervoor om na het debat de kijkers te laten weten dat de omroep afstand neemt van deze uitspraak. Partijleider Jimmie Åkesson, normaal gesproken een vaak geziene spreker bij de SVT, boycot nu de Zweedse omroep. De verantwoordelijke eindredacteur voor die verkiezingsuitzending is inmiddels vervangen.
Bewoners in Zweedse immigratiewijken leven vaak geïsoleerd. Ze zijn onzichtbaar in de samenleving. De 26-jarige Iman Hussein wil daar verandering in brengen. Dit is haar verhaal:
De overige politieke partijen hebben eerder met elkaar afgesproken dat ze niet met de Zweden Democraten willen samenwerken. Die overeenkomst bereikt voor hen het tegenovergestelde: de anti-immigratiepartij is sindsdien alleen maar gegroeid. Die boycot wordt heel ver doorgevoerd: onlangs kozen de Zweedse partijleiders bijvoorbeeld om gezamenlijk naar de Gay Pride Parade in Stockholm te gaan. Alleen partijleider Åkesson was niet welkom: op zijn stoel werd een speelgoed-olifant neergezet.
Dat zorgde voor een schot in open doel voor de anti-immigratiepartij. "Ja dat klopt helemaal: wij zijn the elephant in the room", zei Åkesson op een bijeenkomst tegen juichende aanhangers. We zijn heel erg groot en heel erg aanwezig, maar niemand durft over ons te spreken. Dat gaat helemaal veranderen."
Jarenlang ruimhartig
De Zweden zijn tot op het bot verdeeld over het vluchtelingen- en immigratiebeleid. Zweden heeft jarenlang een zeer ruimhartig vluchtelingenbeleid gevoerd, waarbij permanente verblijfsvergunningen de regel waren. Tijdens de vluchtelingencrisis in 2015 ving het land ruim 160.000 vluchtelingen op.
De linkse regering besloot vervolgens om noodwetten aan te nemen, waarbij het vluchtelingen- en immigratiebeleid drastisch werd aangescherpt. Permanente verblijfsvergunningen worden nu nauwelijks meer verstrekt en de gezinshereniging is sterk ingeperkt. Achteraf bleken die aanscherpingen te laat voor de linkse regering: de anti-immigratiepartij bleef groeien en gaat vandaag volgens de verwachtingen één op de vijf stemmen halen.
Gedoogpartij
Zweden gaat een politiek instabiele tijd tegemoet. Het is onwaarschijnlijk dat de Zweden Democraten directe regeringsmacht krijgen. In de oppositie kan de partij minderheidsregeringen van zowel rechts als links maken of breken. Het is mogelijk dat de anti-immigratiepartij de gedoogpartij van een rechtse regering zal worden.
Een comfortabele positie, waarbij de partij de eer voor successen kan opeisen en afstand van omstreden beslissingen kan nemen. Dat is precies de positie waar de Zweden Democraten al heel lang op hebben gehoopt.
