Zure grond door droogte, maar tuin overleeft de vakantie wel

Het is bioloog Arnold van Vliet ook opgevallen. Nederland begint er steeds mediterraner uit te zien, met al die vergeelde grasvelden en verdroogde landschappen. "Het is net Zuid-Frankrijk. Zeker met het zomerse krekelgeluid."

Het is de afgelopen 300 jaar niet zo warm geweest in de periode van april tot en met juli, leidt de bioloog van Wageningen University af uit meetgegevens van het KNMI. Ook de lange periode van droogte is uitzonderlijk.

De aanhoudende droogte heeft grote gevolgen voor de natuur. Bosbeheerder Henk Jan Zwart vertelde vorige week al hoe zwijnen op de Veluwe in de problemen komen omdat ze geen voedsel meer kunnen vinden. Maar de effecten gaan veel verder. "Er zijn onverwachte gevolgen. Bomen gaan niet dood, maar ze laten hun bladeren vallen en komen in de winterstand te staan. Ze verzwakken daardoor wel."

Het gevaar is vooral verzuring van de grond, weet Van Vliet. "Het grondwater zakt. Dat kalkrijke water komt niet meer in de wortelzone. Het gevolg is verzuring en dat was al een probleem vanwege de hoeveelheid mest die in Nederland in de natuur terechtkomt."

De verzuring van natuurgebieden speelt onder meer in het zuiden van het land. In het westen dreigt er een ander probleem: verzilting. En zelfs natte natuurgebieden zijn kwetsbaar, zegt Van Vliet. "Die verdrogen en verzuren ook."

Heel veel planten kunnen slecht tegen die verzuring. Ook veel amfibieën en vissen hebben het moeilijk. "Vooral als ze in geïsoleerde poelen leven. Die drogen op."

Spectaculair jaar voor de weerschijnvlinder

Het extreme zomerweer is trouwens niet voor alle planten en dieren een probleem. Wijnboeren zijn blij met de zon. En met sommige vlinders gaat het juist heel goed. "De grote weerschijnvlinder bijvoorbeeld, die heeft een spectaculair jaar."

Kars Veling van De Vlinderstichting heeft daar wel een kanttekening bij. De vlinders hebben het nu naar hun zin, maar de soort kan het straks ook moeilijk krijgen, als nieuwe rupsen op zoek moeten naar voedsel. "Rupsen zijn vaak aangewezen op specifieke plantensoorten. Als ze daar te weinig van vinden, hebben we volgend jaar weer minder vlinders."

De vraag is of de natuur zich weer helemaal herstelt als de regen weer met bakken uit de hemel gaat vallen. Met het gras zal het wel goed komen, verwacht Van Vliet. "En planten lopen ook gewoon weer uit. Er zit een enorme flexibiliteit in de natuur. Die past zich aan. Maar de natuur staat wel onder druk in Nederland, door die verzuring, bestrijdingsmiddelen en de afname van natuurgebieden. En deze klimaateffecten komen daar nog eens overheen."

Klimaatdeskundigen verwachten de komende jaren meer extreem weer. Van Vliet: "Het is niet de gemiddelde temperatuurstijging die het grootste effect heeft op de natuur, het zijn juist de extremen, bijvoorbeeld zo'n lange periode van droogte zoals nu."

Melkpak of jerrycan

Ook mensen met tuinen en balkons vol planten ondervinden de gevolgen van de droogte. Plantenbezitters die vertrekken voor een vakantie, moeten vooral letten op hun potten, zegt tuinman Lodewijk Hoekstra. "Alles wat in potten zit, is heel gevoelig. Er is een beperkte voorraad voor water en voedsel en het moet in ieder geval uit de zon."

Mensen doen er dan ook goed aan om de potten bijvoorbeeld bij de buren onder te brengen. Voor als dit niet lukt, heeft Hoekstra een trucje: een melkpak of jerrycan vullen met water, er met een naald gaatjes in prikken en het geheel op de aarde van een pot zetten.

"Zo maak je een eigen watersysteem. Het duurt misschien wel een week voordat het pak of de jerrycan leeg is. Een sproeicomputer, die je kan vertellen wanneer er gesproeid moet worden, kan ook. Maar dat is echt een noodoplossing."

Twee weken weg

Planten die in de grond staan, kunnen veel hebben, zegt Hoekstra. "Als je een paar keer 's avonds veel water geeft, kun je prima een of twee weken weg. En gras wordt vanzelf weer groen als het gaat regenen."

's Avonds water geven is niet alleen beter omdat delen van de planten dan niet kunnen verbranden door de zon. "Omdat het 's avonds klam en vochtig wordt, nemen de grond en planten het water veel beter op."