Droogte in Nederland: minder water, dieren 'in spaarstand'

Het is droog en warm in Nederland, en voorlopig blijft dat zo. Op tal van plekken worden maatregelen genomen. We praten je hier de hele dag bij over het droogte-nieuws.

19.50 uur, watertekort dreigt voor dieren

Door de droogte is er ook minder water voor dieren. "Die moeten iets beter hun best doen om aan vocht te komen en anders zuinig aan doen", vertelt boswachter Smit in een natuurgebied bij Ugchelen, Gelderland. Het waterpeil van de poeltjes is gedaald en er is minder groen gras beschikbaar.

Omdat veel dieren al op hun reserves draaien, kan het slecht uitpakken als er natuurbranden uitbreken, vertelt boswachter Smit:

19.00 uur, vuilnisbelten vatten vlam

Met het huidige weer ligt brand op vuilnisbelten op de loer. In de afgelopen weken ontstond brand op stortplaatsen in Bergen op Zoom en Hengelo. "Door de extreme droogte is er een extra risico op broei", zegt een woordvoerder van afvalverwerker Twence tegen NRC.

De brand in Hengelo brak zaterdagavond uit en was pas maandag geblust. In de wijde omgeving hadden mensen last van rook en stank. De vuilnisbelt is een van de ruim tien stortplaatsen in Nederland waar nog brandbaar afval ligt, ondanks een verbod daarop dat al 20 jaar geldt.

Het gaat om 'tijdelijke opslagen' met grote hoeveelheden brandbaar restafval, zoals plastic en papier. Dat ligt soms weken tot maanden te wachten voordat het naar een verbrandingsoven gaat. Hoeveel vuilnis er daadwerkelijk ligt, is niet bekend.

Rijkswaterstaat, dat de milieu-impact van het Nederlandse afval in de gaten houdt, heeft om meer informatie gevraagd aanleiding van de afvalbranden. Bij de branden zijn geen gevaarlijke stoffen gevonden. Maar volgens een woordvoerder van een afvalverwerkingsbedrijf was er wel sprake van milieuvervuiling en is de rook die vrijkwam slecht voor de gezondheid.

18.15 uur, rookpluimen zien vanuit de lucht

Door de aanhoudende droogte en het warme weer is er een groter risico op natuurbranden. De brandweer houdt natuurgebieden in Nederland daarom extra in de gaten. Ook vanuit de lucht. Daar heb je een veel beter overzicht dan vanaf de grond, vertellen brandweermannen die geregeld boven de Veluwe in Gelderland vliegen.

De NOS ging mee op een inspectievlucht boven de Gelderse bossen:

17.45 uur, minder dorstige planten

De kans is aanwezig dat op termijn een tekort aan gewassen ontstaat door langere periodes van droogte, zegt Gerard Van der Linden, onderzoeker aan de Wageningen University, in radioprogramma Nieuws en Co. "Maar we doen er alles aan om dat te voorkomen."

Van der Linden onderzoekt waarom planten en gewassen goed of slecht tegen een tekort aan water kunnen. Door bijvoorbeeld eigenschappen van soorten aardappels of rijst te kruisen, probeert hij gewassen te creëren die goed tegen droogte kunnen en een hoge opbrengst hebben.

In de toekomst zijn deze soorten waarschijnlijk harder nodig vanwege het veranderende klimaat, zegt Van der Linden. "Ik hoor daar mensen in India, Vietnam en Zuid-Amerika over. Zij kampen met een korter regenseizoen en weer dat, net als in Nederland, steeds onvoorspelbaarder wordt. Daardoor is het moeilijker de landbouw erop aan te passen."

Door plantensoorten te creëren die beter tegen droogte kunnen, hoopt hij boeren te helpen. Maar er moet meer gebeuren, zegt Van der Linden. "We moeten goede watervoorraden aanleggen, gewassen niet te veel water geven en zo min mogelijk dorstige planten gebruiken. Alles bij elkaar denk ik dat we dan een heel eind kunnen komen."

17.00 uur, Belgen bellen brandweer vaker

Ook België heeft last van de droogte. De brandweer is er drukker dan normaal en krijgt veel oproepen binnen voor branden in bermen, velden en heidegebieden. Sommige kazernes worden zelfs twee keer zo veel gebeld als normaal in deze tijd van het jaar, meldt VRT Nieuws.

Op festival Rock Werchter, dat morgen begint en waar de campings vandaag al opengaan, is de brandweer extra waakzaam. Vanwege het warme weer wordt extra werk verwacht, zegt een brandweerman.

15.20 uur, stel de waterput beschikbaar

Boeren en tuinders die een waterput hebben, moeten die beschikbaar stellen bij natuurbranden. Die oproep doet de Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB). "We moeten er samen alles aan doen om schade aan onze natuur en het buitengebied te voorkomen", zegt een bestuurslid van de LLTB tegen 1Limburg.

De boeren en tuinders gebruiken de putten met grondwater bij het sproeien van de gewassen. Door de aanhoudende droogte is het risico op natuurbranden groter. Bij zulke calamiteiten moet de brandweer gebruik kunnen maken van de putten, vindt de LLTB.

In Limburg is volgens Weerplaza inmiddels sprake van een regionale hittegolf. Sinds 27 juni lag de temperatuur er iedere dag op 25 graden of hoger en de afgelopen drie dagen steeg het kwik zelfs tot 30 graden. Mogelijk valt in de provincie vandaag een lokale onweersbui, maar dat zal te weinig neerslag zijn om een einde te maken aan de periode van droogte.

In deze video vertelt weerman Marco Verhoef meer over de huidige omstandigheden:

13.40 uur, in 1976 was het pas droog

Als het gaat over droogte, gaat het vaak over de zomer van 1976. Weerman Jan Pelleboer noemde het destijds "de droogste zomer in 240 jaar". In augustus van dat jaar was het gemiddelde neerslagtekort 360 millimeter. Door de droogte verschroeide grasland en ontstond er een tekort aan veevoer.

Bekijk hieronder een journaaluitzending uit 1976:

12.45 uur, gewassen hebben last

De langdurige droogte veroorzaakt problemen voor de akkerbouw, meldt Boerderij.nl. Door de droge periode produceren planten minder.

Jeroen Nijenhuis, van coöperatie Agrifirm zegt tegen Boerderij dat er twintig procent minder aardappelen en uien worden geproduceerd in deze omstandigheden. Hij schat dat de opbrengst van tarwe een tot anderhalve ton per hectare lager ligt dan normaal.

De financiële schade voor boeren is volgens brancheorganisatie LTO moeilijk in te schatten. Als het totale aanbod kleiner wordt, kunnen de prijzen voor groente en fruit stijgen waardoor de omzetderving uiteindelijk meevalt.

Of Nederlanders in de supermarkt rekening moeten houden met hogere prijzen, is volgens LTO nog niet te zeggen. "Daar is het nog veel te vroeg voor."

11.30 uur, waar zijn de problemen?

De droogte veroorzaakt de meeste problemen op de hoge gronden in het oosten en zuiden van Nederland. In het lager gelegen noorden en westen is nog geen sprake van schaarste.

Laag Nederland vertrouwt op water uit de grote rivieren en daar zijn tot dusver amper problemen. Hoog Nederland is afhankelijk van eigen neerslag en grondwater. "De droogte manifesteert zich daar nu het meest", zei Cees van Bladeren van de Unie van Waterschappen.

Onder meer in Twente en delen van Noord-Nederland geldt een stookverbod in verband met brandgevaar. Boeren op een aantal plekken in Gelderland, Utrecht en Brabant mogen geen water meer halen uit sloten, beken en kanalen.

11.05 uur, uitzonderlijke situatie

Edwin Büscher van het KNMI legt uit waar de droogte vandaan komt. "De verdamping is groter dan de neerslag die er valt en de neerslag is minder dan normaal in de zomer. Een uitzonderlijke situatie dus dit jaar."

Hij verwacht de komende twee weken meer droogte. "Tot eind volgende week wordt nauwelijks neerslag verwacht in grote delen van het land."

NOS-weerman Peter Kuipers Munneke voegt daaraan toen dat het voorlopig droog blijft, maar dat er geen sprake is van zinderende hitte. "Het wordt de komende dagen zeker niet heet, vooral in het noorden niet."

"De afwezigheid van neerslag in combinatie met de grote gewasverdamping zorgt voor de droogte", legt hij uit. "Die verdamping wordt aangewakkerd door veel zon, zeer lage luchtvochtigheid en relatief veel wind."

Leuke bijkomstigheid volgens Kuipers Munneke: "Die omstandigheden zorgen er niet alleen voor dat je planten uitdrogen, maar ook dat je wasgoed in een half uur droog is."

10.50 uur, waterhuishouding ziet er vrij goed uit

"Het landelijke beeld is dat waterhuishouding er vrij goed uitziet", vertelt Hans de Vries van Rijkswaterstaat in een persconferentie. "De grote meren zijn goed gevuld." Om te kunnen voorzien in de watervoorziening van Noord-Nederland wordt het waterpeil in het IJsselmeer iets verhoogd.

De Maas en de Rijn staan laag voor de tijd van het jaar, maar niet zorgelijk laag. "En het blijft ook voldoende de komende twee weken."

10.30 uur, persconferentie

Om 10.30 uur houden het KNMI en de Unie van Waterschappen een persbijeenkomst over de maatregelen die worden genomen naar aanleiding van de droogte. Ook gaat het over de verdere verwachtingen voor de zomer en de relatie met klimaatverandering.

Kijk de persconferentie hier live.

09.30 uur, droogte de grootste uitdaging

Droogte wordt de komende jaren de grootste uitdaging voor de waterschappen, zegt het Waterschap Rijn en IJssel in Doetinchem. Door de klimaatverandering krijgt Nederland steeds meer te maken met lange droge periodes.

En waar de waterschappen inmiddels goed kunnen omgaan met wateroverlast, kunnen zij aan de droogte niet zoveel doen. "Het is lastig om daarop te anticiperen", zegt dijkgraaf Hein Pieper van Waterschap Rijn en IJssel tegen Omroep Gelderland. "Je kunt niet zomaar heel veel water opslaan in de natte periodes."

In Gelderland houdt een crisisteam de situatie per dag in de gaten.

09.00 uur, zout water in de Vinkeveense Plassen

In Woerdense Verlaat is een waterkering geplaatst om te voorkomen dat er meer zout water de Vinkeveense Plassen in komt. De kering staat in de Heinoomsvaart.

"De bron van het zoute water is de polder Groot Mijdrecht", legt Sjaak Ursem van Waternet uit. "Dat komt uiteindelijk in de Vinkeveense Plassen uit."

Bekijk hier de uitleg van een woordvoerder van het Waterschap:

Normaal wordt dat water vermengd met zoet water, maar omdat er geen regen valt, is dat nu niet het geval. Daardoor wordt het zoete water in de plassen veel zouter dan normaal en dat kan funest zijn voor sommige plant- en diersoorten.

Hoelang de kering moet blijven staan, is afhankelijk van het weer. "Als er regen komt dan kunnen we hem er weer uithalen. Maar anders laten we de kering misschien wel een of twee maanden staan."

Klik of scroll hieronder door de foto's om te zien hoe de waterkering werd geplaatst:

08.15 uur, toch regen

Het is niet meer dan een vlekje op de kaart hieronder, maar het regent in het midden van Nederland.

Ook op Twitter valt het mensen op dat er wat druppels vallen:

NOS-verslaggever Martijn van der Zande benadrukt dat hiermee de droogte nog niet voorbij is:

08.00 uur, Franse frietjes

Boeren op plekken in Gelderland, Utrecht en Brabant mogen niet meer sproeien met water uit sloten, beken en kanalen. Hierdoor krijgen ze mogelijk te maken met een kleinere oogst.

Aardappelteler Gert-Jan van den Berg uit Nunspeet vreest voor zijn oogst, vertelt hij aan Omroep Gelderland. "Ze staan nu al een week of twee stil qua groei en zouden nu al twee keer zo groot moeten zijn. Maar dan maken we er maar Franse frietjes van."

Toch is hij niet tegen het sproeiverbod. "Het verbod is wel goed. Anders krijg je problemen met de waterstanden."

07.30 uur, Nationaal Hitteplan

Het is al langere tijd erg warm, maar het toch is het Nationaal Hitteplan niet in werking. Dat plan is opgesteld zodat zorgorganisaties op tijd maatregelen kunnen nemen om bijvoorbeeld patiënten beter te kunnen helpen. Denk daarbij aan het invliegen van extra personeel of het opstellen van een tropenrooster.

Het Nationaal Hitteplan komt pas op tafel als het KNMI verwacht dat er meer dan 10 procent kans is dat er vier dagen op rij een temperatuur van 27 graden of meer wordt gehaald. Als dat het geval is, neemt het KNMI contact op met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Het RIVM beslist uiteindelijk of het Nationaal Hitteplan geactiveerd wordt. Soms wordt door de specialisten alsnog besloten om het op de plank te laten liggen, als bijvoorbeeld wordt verwacht dat het snel kouder gaat worden.

Ook deze week komt het er niet van: morgen wordt het 'slechts' 26 graden en vrijdag daalt het kwik alweer naar 24 à 25 graden.

07.15 uur, brandweer Utrecht

In het grootste deel van het land is een verhoogd risico op natuurbranden vanwege de de droogte. De afgelopen weken hebben op verschillende plaatsen al tientallen natuurbranden gewoed.

De brandweer heeft extra maatregelen getroffen, vertelt specialist natuurbrandbeheersing Marcel Geluk van de Veiligheidsregio Utrecht. "We doen aan luchtverkenning om brandjes snel te ontdekken."

En bij een melding rukt de brandweer uit met vier bluswagens in plaats van een, vertelt hij. "Je moet er snel zijn en een eerste klap uitdelen, dan kan je de brand klein houden."

Vanwege de droogte wordt ook open vuur op steeds meer plekken verboden. In onder meer Twente en het noorden zijn stookverboden van kracht.

06.30 uur, maatregelen

Het weer wordt vandaag net als de afgelopen (en de komende) week: warm en droog. Vooral de droogte begint Nederland nu parten te spelen. Om 10.30 uur houden het KNMI en de Unie van Waterschappen een persbijeenkomst over de maatregelen die worden genomen. Ook gaat het over de verdere verwachtingen voor de zomer en de relatie met klimaatverandering.

In Woerdense Verlaat, tussen Woerden en Vinkeveen, wordt vanochtend al actie ondernomen: Waternet plaatst daar een tijdelijke dam die brak water moet tegenhouden dat richting de Vinkeveense Plassen en natuurgebied Demmerik stroomt. Dat water, tussen zoet en zout in, is slecht voor de natuur en voor landbouwgrond.