Andere ogen, oren en snuit voor Lam Gods van gebroeders Van Eyck

De restauratie van het beroemdste schilderij van België, De aanbidding van het Lam Gods, heeft verrassende resultaten opgeleverd. Het centrale element, het lam dat Jezus Christus symboliseert, had oorspronkelijk andere ogen, oren en een andere snuit, blijkt nu. De ogen zijn priemender, de oren zitten lager en de neus, de mond en andere delen van de kop zien er heel anders uit dan de kijkers de afgelopen vierhonderd jaar hebben gezien.

De aanbidding van het Lam Gods is een vijftiende-eeuws altaarstuk van de gebroeders Jan en Hubert van Eyck dat speciaal voor de Sint-Baafskathedraal in Gent werd gemaakt. Het wordt als hun meesterwerk beschouwd.

2020 is in België tot Van Eyck-jaar uitgeroepen. Met het oog daarop is in januari met de restauratie begonnen. Tijdens de werkzaamheden deden de restaurateurs een spectaculaire ontdekking.

Echte verrassing

Bij het weghalen van lagen verf rond de kop van het lam, kwamen vanonder het gras oren tevoorschijn. Daardoor wisten de restaurateurs dat het lam dat door de gebroeders Van Eijck was geschilderd er anders had uitgezien. De oorspronkelijke verflaag bleek nauwelijks beschadigd.

Bekijk hier een tv-reportage over de restauratie:

Uiteindelijk bleek bijna de helft van het werk overschilderd te zijn. Het paneel is nu zo veel mogelijk in oorspronkelijke staat teruggebracht, waardoor ook de lucht, de gebouwen en de heuvels er anders en frisser uitzien dan voorheen.

"Het resultaat is echt een verrassing", zei restaurateur Nathalie Laquière tegen de Vlaamse publieke omroep VRT.

Waarom?

De vraag blijft waarom in de zestiende eeuw grote delen van het paneel en met name het lam zelf opnieuw zijn geschilderd. Daarover kan alleen worden gespeculeerd.

"In de loop van de zestiende eeuw zijn er heel wat debatten waarin men voorschriften opstelt om de christelijke leer in beeld te brengen", zegt hoogleraar Maximiliaan Martens van de Universiteit Gent tegen de VRT. "Decorum is daarin een van de heel belangrijke elementen: de waardigheid waarmee godsfiguren, christelijke figuren en heiligen worden voorgesteld. Het blijft speculatie, maar het is goed mogelijk dat het daarmee te maken heeft. "

Het ontbrekende paneel

De aanbidding van het Lam Gods dankt zijn roem mede aan de diefstal in 1934 van een van de zijpanelen: De Rechtvaardige Rechters.

Vorige week dook de zoveelste theorie op over waar dat paneel gebleven zou zijn. In het Gentse stadhuis probeerde een onderzoeker aannemelijk te maken dat het paneel zich onder de Kalandeberg bevindt, een pleintje in het centrum van Gent.

De Gentse burgemeester Termont verklaarde dat het justitieel onderzoek naar de verdwijning nooit is afgesloten. De krant De Standaard merkt op dat honderden eerder ontwikkelde theorieën niets hebben opgeleverd.