Europa deze week: de EU ook als militaire organisatie?

Het is een sluimerende discussie die af en toe nieuw leven wordt ingeblazen: moet de EU zich alleen bezighouden met politieke en economische samenwerking of kan dat worden uitgebreid naar heel andere andere terreinen zoals defensie?

De aanzet werd deze keer gegeven door de Duitse bondskanselier Merkel. In een interview vorige week in de Frankfurter Allgemeine Zeitung had ze het over een Europese Interventiemacht. Eerder al opperde de Franse president Macron het idee, maar daar kreeg hij niet alle handen voor op elkaar. Toch lijkt langzaam het besef door te dringen dat de veiligheid van burgers beter gewaarborgd moet worden, eventueel met de oprichting van een Europees leger.

Bekijk de nieuwe aflevering van Europa deze week:

De tijd lijkt rijp om de discussie over een Europese defensiemacht voort te zetten. Want de dreigingen en onzekerheden knagen steeds duidelijker aan Europa.

Zo is er de vluchtelingenstroom, waar nu al volop eenheden van leger, marine en luchtmacht worden ingezet om die af te remmen. De grensoverschrijdende terroristische dreiging, die af en toe de vorm aanneemt van een stadsguerrilla, vraagt om een gemeenschappelijk militair antwoord. Rusland houdt zich lang niet altijd aan de geschreven en ongeschreven regels: de annexatie van de Krim, het steunen van rebellen in buurland Oekraïne, provocerende acties van luchtmacht en marine, het zijn maar een paar voorbeelden.

Traditioneel wordt er dan westwaarts gekeken, naar Amerika. Maar die rol lijkt president Trump steeds minder te willen spelen. Althans, zijn beleid is aanzienlijk minder voorspelbaar dan we van zijn voorgangers gewend waren. De Europeanen krijgen van Trump zelfs een handelsoorlog aan hun broek. Wat is er over van de oude banden, denkt Europa soms zelfs hardop?

Volgens Macron en Merkel is de tijd daarom rijp om het over een militaire arm van de EU te hebben. Als je zo nauw samenwerkt op allerlei gebieden, er is coördinatie op vrijwel alle beleidsterreinen, waarom dan niet op defensieterrein, is de redenering.

Gezamenlijk belang

Deels is die militaire samenwerking er al en deels is die in de maak. Er zijn bijvoorbeeld militaire EU-missies, zoals nu in Mali. Doel is het gebied ten zuiden van de Sahara te stabiliseren, zodat gewapende groepen niet noordwaarts trekken en vanuit Noord Afrika het Europese continent bedreigen. Dat is een duidelijk gemeenschappelijk belang.

Nieuw is PESCO, dat staat voor Permanent Structured Cooperation, dat eind vorig jaar werd opgericht. Het is een EU-organisatie die op allerlei manieren de militaire inspanningen van de lidstaten coördineert. Van inkoop tot ontwikkeling, van specialisatie en samenwerking. Maar er is geen gemeenschappelijk EU-commando. De lidstaten blijven de zeggenschap houden over hun eigen mensen.

Wie je ook spreekt in Brussel, het zijn steeds geruststellende woorden dat een echt Europees leger niet aan de orde is. Maar als een Duitse bondskanselier en een Franse president er voorzichtig aan blijven trekken, zal de discussie telkens terugkomen. Zeker ook als het beleid van Trump zo grillig en onberekenbaar blijft als nu. Uit het verleden blijkt steeds weer dat als een Europese project op stoom komt, het moeilijk weer te stoppen is.