De 'beul' van Blatter spreekt: ik had slapeloze nachten

• Arjan Dijksma en Edwin Schoon

  redacteuren Sport

Op de dag af twintig jaar geleden werd Sepp Blatter gekozen tot voorzitter van wereldvoetbalbond FIFA. Hij droomde er lang van om ook bij het komende WK in Rusland nog de president van het voetbal te zijn. De Duitse rechter Hans-Joachim Eckert doorkruiste echter Blatters plannen met een jarenlange schorsing. Voor het eerst vertelt Eckert nu hoe die veroordeling tot stand kwam.

Het is 7 december 2015. Een oudere man stapt stevig door de heuvels ten zuiden van München. Urenlang wandelt hij over bergpaden. Met elke stap klaart zijn hoofd iets meer op. Langzaam trekt de mist op. Hij heeft dit zo vaak gedaan, maar deze keer weegt alles zwaarder. Hij kan er deze keer niet naast zitten. Zijn oordeel moet raak zijn.

Drie jaar voor deze urenlange wandeling kreeg Hans-Joachim Eckert het verzoek om hoofd van de ethische commissie van de FIFA te worden. De wereldvoetbalbond die toen al bekend stond als een omgekeerde wasmachine. Alles wat er schoon inging, kwam er besmeurd uit. De onderzoeksrechter uit München, die vooral zaken tegen machtige directeuren van multinationals succesvol had geleid, twijfelde even. Zijn reputatie was immers smetteloos.

Toch pakte Eckert de klus aan, om in het najaar van 2015 geconfronteerd te worden met de gewichtigste zaak uit zijn loopbaan. De zaak van de ethische commissie van de FIFA tegen president Sepp Blatter. De man die op dat moment al achttien jaar de scepter zwaaide in de voetbalwereld. Het lot van de bijna tachtigjarige Zwitser werd uiteindelijk bepaald door Eckert.

Onduidelijke betaling van 1,8 miljoen

Sinds de toewijzing van de WK's van 2018 en 2022 aan Rusland en Qatar lagen FIFA en president Sepp Blatter flink onder vuur. Meer dan de helft van het bestuur van de bond van 24 personen was na twee jaar al van de radar verdwenen. Opgestapt, opgepakt of - dat kwam ook voor - overleden.

De voetbalwereld schreeuwde om de val van zijn grootste kopstuk, maar de grote baas bleef stoïcijns op zijn plaats zitten. Blatter speelde het spel uitermate slim, en ontsprong steeds de dans. Ondanks arrestaties van een aantal hooggeplaatste voetbalofficials door de FBI in mei 2015.

September 2015 was het kantelmoment. Er dook een betaling op van Blatter aan toenmalig UEFA-voorzitter Michel Platini, uit 2011, die vragen opriep. Was die soms bedoeld om Blatters herverkiezing veilig te stellen? De weggegeven 1,8 miljoen Zwitserse franken stonden nergens in de boeken.

De Zwitserse justitie vroeg opheldering aan de wereldvoetbalbond, maar kreeg deze onvoldoende. Daarop kwam de ethische commissie van de FIFA in actie. Uitgerekend de commissie die door Blatter in het zadel werd geholpen, schorste de president. Voorlopig. Want het echte oordeel zou nog volgen. Dat was aan onderzoeksrechter Eckert.

Al Capone-principe

Eckert: "Natuurlijk zit er ironie in het feit dat Blatter uiteindelijk struikelde over geld dat hij weggaf. Niet geld dat hij kreeg. Maar zo werken rechters. Kent u het Al Capone-principe? De maffia-baas? Er was jarenlang onvoldoende bewijs om hem voor moord voor de rechter te slepen. Maar uiteindelijk konden ze hem wel pakken voor belastingontduiking. Met Blatter werkte het precies hetzelfde. Als je de 80 miljoen niet kunt vinden, pak je de 2 miljoen."

Eckert heeft vele heftige rechtszaken afgehandeld in zijn leven. Toch is de zaak van Blatter en Platini voor hem nog altijd een uitzonderlijke. "Dit was totaal anders. Het zijn toch de twee machtigste mannen in het voetbal. En dan zit je daar met je collega's als rechter. En je vindt bewijs. En je vindt nog meer bewijs. En dan neem je een pauze. En je zegt: morgen om 9 uur gaan we verder. Je gaat slapen en begint opnieuw. Het is een lang proces. Je moet er heel erg zeker van zijn dat je het juiste doet."

Ondergrondse bunker

De rechtszaal van de FIFA is een ondergrondse ronde ruimte, gelegen op verdieping -5 van het FIFA-hoofdkantoor, waar geen mobiele telefoon werkt. De bunker is ooit ontsproten aan het achterdochtige brein van Blatter, maar nu moet hij er zelf terechtstaan.

In de ruimte hangt een enorme bal, een wereldbol en voetbal tegelijk. "Achter die bal zat ik dan," zegt Eckert. "Met links van mij de mensen van de onderzoekskamer van de FIFA. En rechts van mij de hulprechters, van over de hele wereld. Recht voor mij zat de gedaagde, met zijn adviseurs of advocaten. Dat mogen er maximaal drie zijn. Maar ik heb een keer meegemaakt dat iemand negen adviseurs had meegenomen. Negen!"

Slapeloze nachten

In november 2015 vinden de zittingen tegen Blatter plaats. Elke dag staan de FIFA-president en Eckert uren tegenover elkaar. "Er heerste distantie in de rechtszaal. Tijdens een pauze verliet hij de ruimte met zijn advocaten en ging hij naar een aanpalende ruimte. Er was geen reden voor informeel contact. Er was alleen in de ochtend een moment dat wij elkaar de hand schudden. Ik denk dat het menselijk is om een hand te geven, waarom niet?"

Het is zwaar voor Eckert. "Ik had slapeloze nachten. Ik had ook echt adempauzes nodig, tussendoor. Dan ging ik even naar het meer. Of zelfs de bergen in. Alleen. Om erover na te denken. Twee of drie uur lopen in de bergen, dat heb je nodig, want dan is je hoofd weer helder. Zeker als rechter heb je dat nodig. Daarom heb je in ons beroep ook geen deadlines."

"Tijdens die wandelingen kijk je naar het landschap. Je moet opletten waar je je voeten neerzet, dus dat vereist aandacht. De zaak gaat rond in je hoofd. Maar na een uur of twee verdwijnt dat langzaam. En dan kijk je alleen nog maar naar de wolken en de lucht. Dan zit je gewoon ergens en dan drink je wat. Of je bent in een weiland. En je staart wat naar de dieren. Dan wordt je hoofd weer rustig. Dat heb je nodig in grote zaken als deze."

Een balans

Uiteindelijk moet Eckert tot een beslissing komen. "Allereerst moet je er zeker van zijn dat je bewijs in handen hebt. Dan kijk je naar de persoon en dan kijk je wat hij voor FIFA heeft betekend. En hoe hij is als mens. De strafmaat moet niet te hoog zijn, maar hoog genoeg om te laten zien dat iemand op zo'n hoge positie zoiets absoluut niet mag doen. Zo ontstaat er uiteindelijk een balans."

De helderheid over die balans ontstaat bij Eckert pas echt tijdens zijn wandelingen. Zo is het ook op die middag in december 2015, na alle urenlange zittingen. Als hij vertrekt is er nog mist in zijn hoofd. Maar als hij tegen de avond thuiskomt, ziet zijn vrouw aan zijn blik dat hij eruit is. Eckert weet wat hem te doen staat.

Een dag later is de internationale voetbalwereld in schok. Na 18 jaar de scepter te hebben gezwaaid als een eigentijdse Zonnekoning van de voetbalwereld, wordt FIFA-voorzitter Blatter voor acht jaar geschorst. Het einde van een tijdperk.

Televisie staat uit

Maar terwijl het nieuws over Blatter de journaals, sites en kranten domineert, staat de televisie in huize Eckert uit. De fax met de uitspraak is verstuurd. Het werk gedaan. De rechter sluit zich af voor de gevolgen van de veroordeling, die zijn leven wekenlang beheerst hebben. "Naderhand belden goede vrienden: je bent op tv. Maar ik ben niet iemand die de media opzoekt."

Blatter gaat intussen de schijnwerpers nog steeds niet uit de weg, jaren na zijn vertrek door de achterdeur. Hij wil het komende WK in Rusland bezoeken op uitnodiging van het Kremlin. Van de machtigste man in het internationale voetbal is hij een schertsfiguur geworden. Met dank aan Hans-Joachim Eckert.

"Ik heb persoonlijk nooit iets van hem gehoord na het oordeel. Alleen indirect, via-via. Maar ik heb hem nog nooit op één negatief woord over mij kunnen betrappen. Niets over mij. Ik deed mijn werk."