Nieuwe regering in Italië beëdigd, EU bekijkt het met argusogen

In Italië is de regering van premier Conte beëdigd. Met de benoeming van het nieuwe kabinet bestaat er voor het eerst een onversneden populistische regering in West-Europa. Na wekenlang getouwtrek tussen de grootste partijen en de president vormt de anti-establishment Vijfsterrenbeweging een coalitie samen met de rechtse anti-migratiepartij Lega. De EU-landen moeten omgaan met nog een extra uitgesproken eurosceptische stem in hun midden.

EU-president Tusk heeft meteen een brief geschreven aan de nieuwe premier Giuseppe Conte, waarin hij opriep tot meer solidariteit dan ooit.

Conte is een politiek onervaren professor privaatrecht die vooral het regeerakkoord moet uitvoeren. De macht in het land zal waarschijnlijk meer liggen bij de twee vice-premiers, de leiders van de Vijfsterrenbeweging en Lega. Zij zullen premier Conte aansturen en de belangrijkste punten uit hun partijprogramma's uitvoeren.

Wat de nieuwe machthebbers willen

Het migratiebeleid moet overboord gegooid worden. Daar komt het wat Lega-leider Matteo Salvini betreft op neer. Daarom heeft hij ervoor gezorgd dat hij behalve vice-premier ook de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken is: vanuit die functie bepaalt hij voor een groot deel het lot van de honderdduizenden migranten in Italië. Hij zei tijdens de campagne dat er dit jaar nog 100.000 migranten het land moeten verlaten. Of hij dat voor elkaar krijgt, en zo ja hoe, blijft gissen. Zeker is dat hij in de uitgaven aan het levensonderhoud van migranten fors wil snijden.

Wat Salvini bij de migranten weghaalt, wil zijn coalitiegenoot Luigi di Maio aan de Italiaanse armen geven. Althans, zo zou je de weinig subtiele boodschap van de twee leiders kunnen opvatten. Di Maio, leider van de Vijfsterrenbeweging, wil het zogenoemde burgerinkomen invoeren: een maandelijks bedrag van 780 euro voor iedere Italiaan die onder de armoedegrens leeft. Daar gaat hij voor zorgen als de nieuwe minister van Arbeid en Ontwikkeling.

Italië gaat voor het eigenbelang

Nog een sleutelrol in Italië is het ministerschap van Financiën en Economie. Op die plek komt niet de eurosceptische Paolo Savona, die de eerste keus was van de coalitiepartners. Zijn standpunt voor afschaffing van de euro als Italiaanse munt ging de Italiaanse president te ver, waardoor de hele coalitievorming begin deze week op het punt van knappen kwam te staan. Dus komt Savona op een andere, minder invloedrijke post: Europese Zaken.

De iets gematigder Giovanni Tria komt op Financiën. Hij wil niet uit de euro stappen, maar heeft scherpe kritiek op de concurrentiepositie van Duitsland binnen Europa. Tria wil dus de Europese begrotingsregels drastisch hervormen.

De vraag is wat Europa gaat merken van de populistische wind uit Rome. NOS-correspondent Mustafa Marghadi in Italië noemt twee redenen waarom de EU hoofdpijn gaat krijgen. "Als Europa straks de sancties tegen Rusland probeert te verlengen, gaat Italië er dwars voor liggen. Beide coalitiepartijen hebben laten weten dat de sancties opgeheven moeten worden. Een unaniem standpunt is nodig, maar dat kan Europa op zijn buik schrijven. Daarnaast wil de nieuwe regering enorm veel uitgeven waardoor de Europese norm voor het begrotingstekort, drie procent van het bruto nationaal product, ver wordt overschreden. Dat betekent een groeiend begrotingstekort en nog meer druk vanuit Italië om de euroregels aan te passen. Italië gaat nadrukkelijk voor het eigenbelang."

Zenuwachtige markten en speculatie

Volgens econoom Paul de Grauwe van de London School of Economics is nog niet duidelijk hoe radicaal de nieuwe regering haar plannen gaat doorvoeren, maar met zulke eurosceptici in de ministersploeg kan de situatie snel instabiel worden. "De zenuwachtigheid in de obligatiemarkten blijft bestaan waardoor er speculatieve bewegingen kunnen ontstaan. Mensen interpreteren uitspraken van ministers waardoor markten heel volatiel worden."

Toch biedt de huidige onzekerheid kansen om Italië op langere termijn te helpen, vindt Harald Benink, hoogleraar bankwezen en financiering aan de Universiteit Tilburg. "Het feit dat deze partijen de helft van de stemmen hebben gekregen, is een uitdrukking van ongenoegen in een land waar de economie nauwelijks groeit, jongeren wegtrekken en er te weinig wordt hervormd. Europa zal in dialoog moeten gaan met Italië."