Bijna de helft van alle mbo-studenten zegt dat ze boeken en materiaal moeten kopen voor hun opleiding die ze daarna nooit meer gebruiken. Dat blijkt uit onderzoek onder ruim 260.000 mbo'ers. "Je betaalt zo 300 euro aan boeken waar je weinig aan hebt", vertelt verpleegkundestudent Loïs.
Boeken, koksmessen, gereedschap en kappersscharen: studenten moeten die zelf aanschaffen. Die kosten komen bovenop het vastgestelde lesgeld van 1137 euro per jaar. En die kosten verschillen per opleiding. "Van de 21 licenties die ik moest aanschaffen voor toegang tot online lesmateriaal, heb ik er maar vijf gebruikt", zegt Tom, student onderwijs-assistent.
Van de studenten die zeggen materiaal voor niets te kopen, komt een groot deel van de sector Zorg en Welzijn. Daar vallen bijvoorbeeld de opleidingen Verpleegkunde en Tandarts-assistent onder. Van hen geeft 56 procent aan dat ze aangeschafte spullen eigenlijk niet nodig hebben. In andere sectoren, zoals Media en Vormgeving en Voedsel, Natuur en Leefomgeving geeft ook rond de helft van de studenten dat aan.
Ik gebruik maar een derde van de boeken die ik heb moeten kopen.
Veel studenten zeggen dat ze boeken moeten aanschaffen voor vakken die bijna in z'n geheel online staan. "Je hoort dan van een docent: 'het boek komt nog van pas', maar in de praktijk werk je dan maar één les uit het boek. Alles is digitaal te krijgen", zegt Loïs. Paul doet Werktuigbouwkunde en zegt: "Ik gebruik maar een derde van de boeken die ik heb moeten kopen."
Enquête
Ruim 260.000 mbo-studenten van 66 instellingen vulden een enquête van het JOB in, dat is de Jongerenorganisatie Beroepsonderwijs. Uit die enquête blijkt dat het aantal studenten dat studiemateriaal onnodig heeft aangeschaft stijgt. "Er worden veel overbodige dingen gevraagd van studenten", vertelt voorzitter Roosmarijn Dam van het JOB. "En er is niet altijd controle of alles wat op de lijsten staat nodig is."
De MBO Raad, brancheorganisatie voor scholen in het middelbaar beroepsonderwijs, weet van het probleem en zegt dat er scholen aan oplossingen werken. MBO Raad-voorzitter Ton Heerts: "Scholen zijn verplicht schoolkosten zo laag mogelijk te houden. Uitgangspunt is dat wat studenten moeten aanschaffen ook echt wordt gebruikt. Als blijkt dat boeken niet gebruikt worden, halen scholen ze bijvoorbeeld van de lijst. Of ze betalen aan het einde van het jaar de kosten terug."
Verschillende mbo-instellingen vertellen ons dat ze dat doen. Een woordvoerder van het Da Vinci College in Zuid-Holland, waar Loïs haar opleiding volgt, zegt dat ze nog deze maand naar de boeken- en materiaallijst zullen kijken. "Als boeken niet nodig zijn, halen we die van de lijst. We gaan uitzoeken hoe erg het probleem speelt per opleiding. En voor studenten die overbodig materiaal hebben gekocht, zoeken we een passende oplossing."
De laptop voor je grafische opleiding, gebruik je ook voor Netflix.
En er zijn meer ROC's die het achteraf oplossen. Zo heeft ROC Friese Poort afspraken met een uitgever, die boeken die niet zijn gebruikt terugneemt en studenten compenseert. En ook bij ROC Twente, Flevoland en Amsterdam kunnen studenten geld terugkrijgen.
Mbo-instelling De Rooi Pannen gaat verder: daar betaalt de school bijna alles voor je. "Studenten betalen niet voor boeken, gastcolleges en excursies", vertelt directeur Tiny Pheninckx. "Ze betalen voor lessen en kleding die ze daarvoor nodig hebben, want die is op maat. De rest betalen wij uit exploitatie van onze panden."
'Gratis beroepsopleidingen bestaan niet'
Maar dat is een uitzondering, zegt Heerts van de MBO Raad. "Voor de ene opleiding ben je nu eenmaal meer kwijt voor leermiddelen dan voor de andere. Veel leermiddelen zijn persoonlijk, zoals een kappersschaar die naar je hand gaat staan. Of een laptop voor een grafische opleiding, die je bijvoorbeeld ook privé gebruikt om Netflix te kijken. Gratis beroepsopleidingen bestaan niet. Scholen krijgen geen geld voor leermiddelen. Als scholen moeten gaan zorgen voor leermiddelen, moet de overheid daarvoor geld ter beschikking stellen."