Bosz één jaar na Stockholm: finale komt in de buurt van nachtmerrie

"Het halen van de finale was geen nachtmerrie. De manier waarop wij de finale gespeeld hebben, komt daar wel bij in de buurt."

De teleurstelling is nog altijd voelbaar bij toenmalig Ajax-trainer Peter Bosz. Exact een jaar na dato blikt de oefenmeester terug op de bijzondere Europese campagne van Ajax. Soms koel en rationeel, maar ook verbeten en geëmotioneerd.

"De grootste teleurstelling voor mij was dat we er geen echte wedstrijd van gemaakt hebben. De mensen hebben in die wedstrijd niet het ware Ajax gezien. Ze hebben niet ons gezicht gezien, dat we in de hele Europa League hebben laten zien. Iedere wedstrijd. Dat is niet gelukt in de finale en daar baal ik nog het allermeeste van."

Dear Europe. We are back. Met die woorden stonden veel Ajax-fans op, die 24ste mei 2017. Het waren de woorden die Ajax gebruikte in een fraaie video, waarin de successen uit het verleden en de prestaties uit het heden met elkaar vervlochten werden.

Na het zien van dat filmpje maakte het niet meer uit dat geen enkele Ajax-speler ooit een finale had gespeeld, dat de defensie werd geleid door de 17-jarige Matthijs de Ligt en dat een 19-jarige Deen voor goals moest zorgen.

Voor het eerst sinds 1996 stond Ajax weer in de finale van een Europees bekertoernooi. In de Europa League-finale in het Zweedse Solna was Manchester United de tegenstander. Een prachtig affiche.

Het vertrouwen was enorm. Ajax was terug aan de top. Duizenden Amsterdammers togen naar Zweden, op voorhand al dronken van geluk. Tienduizenden fans verzamelden zich achter een groot scherm op het Museumplein. Dit zou het feest van Ajax worden.

Een etmaal later kwam de kater. De talenten van Ajax waren geen schim van zichzelf tegen de geroutineerde grootverdieners uit Manchester, die de destructieve plannen van prijzenpakker José Mourinho tot in perfectie uitvoerden. Ajax bleek kansloos in de finale, die in 2-0 eindigde.

Moeizaam begin

Dat Ajax in mei in de eindstrijd van de Europa League zou staan, had niemand voor mogelijk gehouden. De eerste weken van Peter Bosz als trainer van Ajax verliepen niet bepaald soepel.

"We speelden eerst in de voorronde van de Champions League. We kwamen door met de hakken over de sloot tegen PAOK en daarna werden we door Rostov uitgeschakeld", beaamt Bosz. "Het voetbal was toen heel slecht. Ook in de competitie liep het niet. Dan verwacht je niet dat je uiteindelijk nog de finale van een Europa Cup gaat spelen."

De nederlaag in het zuiden van Rusland zorgde voor een wake-up call op de kantoren van de Arena. "Ik heb helemaal niet gezegd dat er iets bij moest komen. De komst van Ziyech kwam puur uit de koker van Marc Overmars. Achteraf is gebleken dat dat een uitstekende zet was."

Keerpunt

Maar daarmee was het lek nog niet boven. De kentering kwam pas op 21 september. In de eerste ronde van het KNVB-bekertoernooi ontving Ajax Willem II, waartegen de Amsterdammers in de eredivisie nog een beschamende 2-1 thuisnederlaag hadden geleden.

Dit keer besloot Bosz te experimenteren. "Tegen Willem II hebben we het elftal gevonden, door mensen op een andere plaats te zetten. Denk aan Daley Sinkgraven, een idee van Tonny Bruins Slot. Of aan Lasse Schöne 'op zes', wat eigenlijk een lucky shot was. Toen viel het elftal in een keer op zijn plaats. Na vijf minuten zei ik al tegen Hendrie (Krüzen, assistent): 'Dit voelt goed.'"

Het was ook de wedstrijd waarin Abdelhak Nouri debuteerde en met een prachtige vrije trap de 5-0 liet aantekenen.

Het piepjonge Ajax ging daarna beter en beter spelen, maar bleef in de eredivisie achter de feiten aanlopen. De kloof die Feyenoord in de eerste maanden had geslagen, kon niet meer worden ingelopen. Maar in de Europa League maakte de ploeg van Bosz indruk.

In de groepsfase werd Ajax eenvoudig eerste in een poule met Standard Luik, Panathinaikos en de latere halvefinalist Celta de Vigo. Daarna werden FC Kopenhagen en Legia Warschau opzijgezet, op basis van wilskracht en voetballend vermogen.

Magie

Bosz: "Het succes is een combinatie van die dingen, maar ook spelen op de Ajax-manier. De tegenstander bij de strot grijpen. In balbezit dominant spelen. Hoog druk durven zetten. Met risico van achteruit opbouwen. Zo snel mogelijk je creatievelingen aan het werk zetten. Dat begon met Kopenhagen thuis, daarna winnen van die Polen. En dan zit je al in de kwartfinales."

Daarin was Schalke 04 de tegenstander. Een gerenommeerde ploeg, die in de Arena werd gereduceerd tot een stelletje beginnelingen.

"Schalke-thuis was denk ik mijn beste wedstrijd als Ajax-trainer. Daarin vond ik ons zo ontzettend goed spelen. Het werd 2-0, maar we hebben echt kansen gehad om 5-0, 6-0 te winnen. Dan zit ik echt te genieten."

Door het oog van de naald

Alle complimenten waren niets meer waard toen Ajax afreisde naar Duitsland voor de return. In Gelsenkirchen kroop Ajax door het oog van de naald. "We begonnen heel zenuwachtig", weet Bosz nog. "Dat is normaal voor een heel getalenteerde, maar ook heel jonge ploeg. En dan moet je uit naar Schalke voor 65.000 man. Na vijf minuten grepen we het initiatief en daarmee de controle, maar die kan je ook kwijt raken door een dom tegendoelpunt bijvoorbeeld. Dat gebeurde. En toen ging het snel."

Binnen het uur hadden de Duitsers de achterstand weggepoetst. Toen Joël Veltman tien minuten voor tijd ook nog zijn tweede gele kaart ontving, leek uitschakeling onafwendbaar. "De jongens bleven erin geloven. Zelfs nadat Nick Viergever de 3-1 gemaakt had, gingen nog twee verdedigers gewoon mee in de aanval. Dat ik dacht, blijf nou staan..."

Demonstratie en billenknijpen tegen Lyon

In de halve finales kwam het sterke Olympique Lyonnais op bezoek in de Arena. Het werd een demonstratie, al zag het daar in het begin niet naar uit. "Het eerste kwartier was echt billenknijpen. Toen hadden we totaal geen controle. Dat was een kwestie van doorkomen. En daarna scoorden wij uit een vrije trap en kantelde de wedstrijd volledig."

In dat met 4-1 gewonnen duel maakte de euforie zich meester van de Arena. Na afloop werden de spelers nog minutenlang vanaf het parkeerdek toegezongen. Matthijs de Ligt zong vrolijk over poep op de stoep en Dansen bij Jansen. De naam van Donny van de Beek bleek een meezinger.

Het waren en zijn nog beelden die on-Nederlands aandoen. Uniek.

Maar Ajax was er nog niet. De return in Lyon was het tegenbeeld van de wedstrijd in de Arena. Ajax speelde fantastisch in de eerste helft, scoorde op schitterende wijze via Kasper Dolberg, maar kreeg vlak voor rust twee onnodige goals tegen.

"Ik heb van tevoren gezegd: jongens als we gaan verdedigen, dan gaan we het niet winnen. Daar hebben wij niet de kwaliteiten voor. Dus wij zullen net als in de Arena ons eigen spel moeten spelen. Dat lukte heel goed. Het was stil in het stadion. Maar na die twee goals weet je dat je een hete tweede helft tegemoet gaat. Die kwam er ook."

Ajax stond in de tweede helft met de rug tegen de muur, maar hield de schade beperkt tot 3-1 en overleefde de Franse storm. De finale was een feit.

In aanloop naar de finale bereikte het enthousiasme vanuit binnen- en buitenland een kookpunt. Maar niet alles liep zoals zou moeten.

Twee dagen voor de eindstrijd pleegde Salman Ramadan Abedi een zelfmoordaanslag bij een popconcert van Ariana Grande in de Manchester Arena. Er kwamen 22 concertgangers om bij de aanslag en 139 mensen raakten gewond. De meesten waren nog pubers.

De wedstrijd kwam in een heel ander daglicht te staan. Vooral voor Manchester United en zijn fans. Maar ook voor de jonge onervaren spelers van Ajax.

'Vrouwen hielden spelers uit hun slaap'

En er waren ook minder gewichtige zaken waar vooraf geen rekening mee was gehouden. Zoals de drukte op het vliegveld van Stockholm. "Op de dag van de wedstrijd was er een aardige volksverhuizing van mensen uit Amsterdam die naar Stockholm moesten. Daar is nogal wat misgegaan", vertelt Bosz.

"Normaal gaan de spelers tussen de middag even slapen, maar nu zaten ze met vrouwen en huilende kinderen aan de telefoon. 'We zitten nu al vier, vijf uur in een vliegtuig. Zonder eten, zonder drinken.' En dus gingen die jongens weer met de teammanager bellen. Op de dag van de wedstrijd! Dat mag natuurlijk niet. Maar het gebeurde wel."

En dan was er ook nog het gerucht over de griep van doelman André Onana en Bertrand Traoré, twee absolute uitblinkers op weg naar de finale. 's Ochtends vroeg had oud-speler Keje Molenaar in de uitzending op NPO Radio 1 gezinspeeld op hun absentie.

Bosz moet er achteraf om lachen, al is het als een boer met kiespijn: "Wat daarvan waar was? Niets!"

De finale: een nachtmerrie

En dan de finale. Met zichtbare tegenzin haalt Bosz zijn herinneringen aan die negentig minuten boven. "In de eerste minuten was het hotseknotsbegoniavoetbal. Zij wilden niet opbouwen, maar de lange bal op Fellaini spelen. Als zij niet opbouwen, dan kunnen we geen druk zetten. Maar onze positie bij de tweede bal was goed. We hebben alleen zelf niet goed genoeg gevoetbald. Eigenlijk hebben maar twee spelers hun normale niveau gehaald: Traoré en De Ligt. De rest niet."

Na 18 minuten sloeg het noodlot toe. Jairo Riedewald, die de geschorste Nick Viergever verving, gooide ongelukkig in. De bal belandde bij Paul Pogba, die via het been van Davinson Sánchez raak schoot. "Als je tegen zo'n ploeg achter komt, dan is het alsof je tegen Atlético Madrid speelt en 1-0 achter staat."

Kortom, een onbegonnen zaak. En dat bleek ook. Ajax kreeg geen grip op het cynische, maar doelmatige spel van Mourinho's mannen. De enige grote kans kwam pas in de slotfase van het duel. Maar toen stond het al 2-0, want ook Henrikh Mkhitaryan vond het doel.

Na afloop ging het vooral over het strijdplan van Bosz. Of eigenlijk vooral over het ontbreken van een plan-B. Een jaar later voelt Bosz de bui al hangen: "Daar is heel veel over geroepen na afloop, plan-B. Maar je moet zorgen dat je überhaupt een plan hebt. En dat plan-A moet je zo goed mogelijk uitvoeren. We zijn met plan-A in die finale gekomen, dus het lijkt me logisch dat je met plan-A die finale in gaat. Dat kan ongeacht de tegenstander en dus ook tegen Manchester."

"Plan-B zou zijn dat je ballen erin gaat pompen", vervolgt Bosz. "Maar je kent die Engelsen en hun fysieke kracht. Volgens mij was Dolberg onze langste speler, dan zou ik Heiko Westermann erbij moeten gooien. Dat soort dingen zie ik niet zitten. En dat heb ik dus ook niet gedaan."

Mourinho's gelijk

Na afloop van de finale verdedigde Mourinho zijn tactiek met een tegeltjeswijsheid. "There are many great poets in football. But poets don't win many prizes."

Bosz kan nu nog zijn irritatie amper verhullen. "De winnaar heeft na afloop altijd gelijk. En hij heeft het die finale uitstekend gedaan. Maar het is heel makkelijk om na afloop je gelijk te halen."

Om er vilein aan toe te voegen: "En heeft Mourinho niet net de FA Cup-finale verloren?"

Inmiddels zijn we een jaar verder. Peter Bosz is ook al bijna een jaar geen trainer meer van Ajax. En zijn avontuur bij Borussia Dortmund liep evenmin zoals gewild. Tijd genoeg om te reflecteren en lessen te trekken uit het verleden. Heeft hij inmiddels de finale al eens teruggekeken?

"Ik heb de wedstrijd nog niet teruggezien", antwoordt hij fel. "Dat zal waarschijnlijk ook niet gebeuren. Daar voel ik niet de behoefte toe. Je krijgt zo'n kans, je staat daar. En daar hebben we zo weinig mee gedaan."

Is Bosz, die doorgaans elke wedstrijd minimaal drie keer bekijkt, dan helemaal niet nieuwsgierig? "Nee. Totaal niet. Het blijft gewoon een klotegevoel. We hebben zo slecht gespeeld. Wij kunnen zoveel beter."