Turkse lira in vrije val, centrale bank grijpt in

• Melvyn Ingleby

  Correspondent Turkije

Precies een maand voor de Turkse verkiezingen dreigt een financiële crisis in Turkije. In een maand tijd is de Turkse lira maar liefst 14 procent gedaald ten opzichte van de euro. Deze week sloeg die trend door: de munteenheid lijkt nu in vrije val.

Dat heeft grote gevolgen voor de mensen in Turkije. Op sociale media gaat het al dagen over de laatste wisselkoersen. Veel Turken staan voor een groot dilemma: moeten zij hun spaargeld zo snel mogelijk omwisselen naar dollars of euro's, of toch nog maar even wachten?

Turkse economische instellingen proberen de gemoederen te bedaren. Om vertrouwen uit te stralen maakte de belangrijkste beurs in Istanbul bekend dat het zijn fondsen om zal wisselen naar Turkse lira's. Er is geen reden tot zorgen, liet aandelenbeurs Istanbul Borsa weten, de inflatie komt alleen maar door onnodige speculatie. Dat is regelrechte onzin, stelt econoom Mustafa Sönmez. "Dat weten ze op de beurs ook wel. We kunnen niet eens zeker weten of de maatregel daadwerkelijk is doorgevoerd, of alleen voor de schijn."

Volgens Sönmez zat de huidige koerskeldering er al maanden aan te komen. "Buitenlandse investeerders verliezen hun vertrouwen in Turkije. Er mag dan wel economische groei zijn, maar alle andere cijfers zijn zorgelijk: de werkeloosheid is hoog, de publieke schulden enorm en de inflatie blijft doorzetten."

Het verlies in vertrouwen hangt ook samen met uitspraken van president Erdogan, aldus Sönmez. Zo gaf Erdogan vorige week aan de onafhankelijkheid van de Turkse Centrale Bank te willen inperken als hij op 24 juni opnieuw verkozen wordt tot president. "Dat is zorgelijk voor investeerders. Zij hopen juist dat de Centrale Bank de inflatie kan beteugelen door de rentes te verhogen."

Het lijkt erop dat Erdogan toch geschrokken is van deze koersval. In ieder geval heeft de centrale bank bekendgemaakt dat het rentetarief opgeschroefd wordt met 3 procentpunt naar 16,5 procent.

Dit terwijl Erdogan eerder duidelijk liet weten dat hij geen voorstander is van het verhogen van de rente. Een hogere rente brengt namelijk risico's met zich mee voor binnenlandse markten. "Met name de huizenmarkt kan erdoor in gevaar komen. En dat is precies de sector waar Erdogan veel politieke bondgenoten heeft."

Volgens Sönmez voelt de president dat de klok tikt. "Iedereen zag deze economische crisis natuurlijk aankomen, dat is precies de reden waarom er vroege verkiezingen zijn uitgeschreven. Hij wil de echte crash voor zijn."

Of dat lukt, is nog maar de vraag. "Inmiddels is de dollar al bijna vijf lira waard. Dat was kort geleden nog ondenkbaar, maar tegenwoordig is alles onvoorspelbaar. Het is goed mogelijk dat de lira tot aan de verkiezingen blijft kelderen."

Dat kan grote gevolgen hebben voor de positie van Erdogan. De geschiedenis leert dat Turkse burgers zittende leiders hard kunnen afstraffen wanneer hun portemonnee leeg raakt.

'Buitenlands complot tegen Turkije'

Pro-regeringsmedia doen er dan ook alles aan om de huidige koersdaling neer te zetten als een 'buitenlands complot' tegen Turkije. En niet zonder resultaat. Een recente peiling liet zien dat meer dan de helft van traditionele AK-partij-stemmers de crisis ziet als een buitenlandse operatie om Turkije kapot te maken.

"De waarheid wordt afgeschermd", zucht Sönmez. "Maar als dit zo doorgaat, zal de gewone Turk die waarheid vanzelf voelen."