Mbo-studenten vinden het niveau van hun ict-opleidingen zwaar ondermaats, blijkt uit een enquête van NOS op 3 onder bijna duizend (oud-)studenten en gesprekken met bijna honderd studenten van 21 mbo-instellingen. Ook volgens werkgevers en docenten is er veel ruimte voor verbetering.
Studenten werken met verouderde lesstof, vinden hun docenten onbekwaam en zeggen dat er te weinig aandacht voor cyberveiligheid is. Mbo'ers stromen lastig door naar het bedrijfsleven, omdat bedrijven vooral zoeken naar hbo- en wo-studenten.
Eerder schreven we dat ict-studenten soms code leren, die tot datalekken kan leiden. Uit onze enquête blijkt nu dat dat op grote schaal het geval is.
Mbo'ers leren nu bijvoorbeeld wel hoe ze een database voor webwinkels moeten bouwen, maar niet hoe ze de klantgegevens in die database beschermen. Zo kunnen criminelen vrij eenvoudig door 'achterdeurtjes' naar binnen glippen en bij jouw gegevens komen. Loran Kloeze, beveiligingsexpert, zegt: "Studenten focussen op functionaliteit, dat een app er mooi uitziet en dat die werkt, maar vervolgens vliegt die onbeveiligd het internet op."
Examens uit 2012, in 2018
Volgens mbo'ers zijn examens, boeken en lesstof die ze krijgen ernstig verouderd. NOS op 3 zag een examen in dat vorig jaar is afgenomen, maar al sinds 2012 inhoudelijk ongewijzigd is, terwijl de ict-wereld in die periode allesbehalve stilstond.
"We gebruiken heel oude boeken", zegt een student. Een ander, uit Hilversum: "We werken met oude programmeertalen en moeten de docent ook nog eens leren wat nu dan wel wordt gebruikt."
Onze docent beweerde te programmeren in een bepaalde taal, maar die bestaat helemaal niet.
Veelgehoorde kritiek van studenten is dat docenten te lang in het onderwijs zitten en zo niet meer op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen of überhaupt 'geen kennis van zaken' hebben. "Na het eerste jaar programmeerden wij al beter dan onze docent, hij snapte het gewoon niet", vertelt een student.
"Onze docent beweerde te programmeren in een bepaalde taal, maar die bestaat helemaal niet", zegt een student uit Roermond. Een andere mbo-student, uit Zoetermeer, wilde een keuzevak over cyberveiligheid volgen, maar dat was geschrapt vanwege een lerarentekort.
Gerard van der Linden, leraar van ROC De Leijgraaf in Noord-Brabant, erkent dat de ict-opleidingen niet up-to-date zijn. "We maken opleidingen voor twee, drie jaar. Cybersecurity zit nog niet in ons curriculum. Er wordt al wel veel over verteld in lessen, maar we zijn nog slagen aan het maken."
Volgens Van der Linden worden docenten momenteel op cybersecurity bijgeschoold. "Zij zijn straks experts. Ook werken we zo veel mogelijk met gastdocenten vanwege hun praktijkkennis."
Van de bijna duizend respondenten geeft twee derde (met name mbo'ers) aan dat er te weinig aandacht is voor cybersecurity op opleidingen. Een student uit Veghel zegt: "Over beveiliging wordt weinig gepraat. En de enige keuzedelen die wij kunnen kiezen zijn 'Duurzaamheid' en 'Ondernemerschap'."
Cybersecurity maakt geen onderdeel uit van het standaard vakkenpakket op het mbo, maar is als keuzedeel beschikbaar. Een klein deel van de mbo-instellingen biedt zo'n keuzevak maar aan. In 2017 volgden 480 van de ruim 20.000 ict-studenten zo'n vak. Opleidingen kiezen vaak voor keuzedelen waar meteen docenten beschikbaar zijn.
Een chirurg in opleiding moet toch ook patiëntveiligheid meenemen in alles wat ze doet?
Ict-specialist Sven Slootweg noemt het tekenend dat cybersecurity slechts een keuzevak is op het mbo. "Beveiliging wordt gezien als een onafhankelijke specialisatie, waarover je alleen leert als het je interesse heeft. Maar het onderwerp veiligheid moet echt in iedere stap van het leerproces verweven zijn. Anders gaat het onvermijdelijk een keer mis."
Beveiligingsexpert Loran Kloeze voegt toe: "Studenten moeten bij alles wat ze doen worden herinnerd aan de beveiliging. Een chirurg in opleiding moet toch ook patiëntveiligheid meenemen in alles wat hij of zij doet?"
Veel ict'ers gevraagd, maar mbo'ers komen niet aan de bak
De problemen op het mbo zie je terug op de arbeidsmarkt. Daar is een tekort aan goedgeschoold ict-personeel. Het UWV noemt dat een 'kwalitatieve mismatch'. Brancheorganisatie Nederland ICT bevestigt dat. "Enerzijds is er een tekort aan goede security-specialisten, op elk niveau. Aan de andere kant komen vooral mbo'ers niet aan de bak. Een teken aan de wand."
Uit onderzoek naar mbo-baanperspectief blijkt dat dat er nauwelijks is als je een ict-opleiding hebt gevolgd. In de top 20 minst kansrijke opleidingen staan alle zes de ict-opleidingen die je op het mbo kunt volgen. "Voor een mbo-niveau 2 ict'er is eigenlijk geen werk", zegt Ton Gorter van het Hoornbeeck College in Amersfoort.
Gorter: "Afgestudeerde app-ontwikkelaars op mbo-niveau 4 zitten weliswaar aan de onderkant van de markt, maar vinden vaak wel een baan. We hebben meer moeite om stageplekken te vinden voor tweedejaars ict-studenten. Die kunnen net een beetje in de basis programmeren."
Is het op alle mbo's zo slecht?
Er zijn ook studenten die hun mbo-opleiding juist verdedigen. Studenten van het Alfa College in Groningen en het Hoornbeeck College in Rotterdam, Kampen en Gouda zijn grotendeels positief over hun opleidingen. Hetzelfde geldt voor studenten van ROC Flevoland, Midden Nederland en het Deltion College in Zwolle.
ROC Amsterdam en ROC Mondriaan Den Haag geven cybersecurity een prominentere rol in hun lesprogramma door samen te werken met het bedrijfsleven. Vincent Raphaël van ROC Mondriaan: "Doordat het zo moeilijk is up-to-date te blijven, moeten we wel optrekken met bedrijven. We trekken de buitenwereld zo naar binnen."
'Klachten over lessen, docenten en keuzedelen'
Het JOB, de belangenbehartiger voor mbo-studenten, weet van de problemen. "Klachten die wij krijgen, gaan allemaal over de lessen, docenten en keuzedelen. We horen dat het lesmateriaal niet goed is en dat docenten niet weten wat ontwikkelingen op ict-gebied zijn", zegt voorzitter Roosmarijn Dam.
"Ontwikkelingen in de ict gaan heel snel en ik snap dat een opleiding die een paar jaar geleden geaccrediteerd is, nu achterloopt. Het is echt belangrijk up-to-date te blijven. Dat kan met keuzedelen, maar daar wordt nog te weinig gebruik van gemaakt door opleidingen."