Van schietincidenten, tot een afgehakt hoofd: bij veel mensen staan shishalounges er niet goed op. Maar hoeveel van die lounges zijn er nou eigenlijk in Nederland? En gebeurt er écht zo veel dat het daglicht niet kan verdragen?
Eén ding is zeker: de afgelopen jaren zijn er steeds meer plekken gekomen waar je een waterpijp kunt roken. De meeste mensen uit het wereldje denken dat het aantal is verdubbeld sinds een jaar of drie, vier geleden. "De laatste maanden stagneert het een beetje", zegt bedrijfsleider Mohamed van de Mon Ami Lounge in Rotterdam. "Maar het zou me niet verbazen als er in Nederland tegen de 500 plekken zijn om een shisha te roken."
In 2015 waren er nog zo'n 170 plekken in heel Nederland waar je een waterpijp kon roken, volgens de NVWA. We vroegen de 19 grootste gemeenten van Nederland hoeveel dat nu zijn. Alleen al in die gemeenten zijn het er bijna 200.
Voeg je daar de rest van Nederland nog aan toe dan kom je uit op minstens 223 plekken in Nederland waar je een waterpijp kan roken. En waarschijnlijk is dat een veel te lage inschatting, omdat de gegevens over lounges lang niet compleet zijn (zie verantwoording onderaan).
Waar die groei vandaan komt, is niet helemaal duidelijk. "Waterpijp roken is al sinds 2010 een wereldwijd fenomeen", zegt Sherieff Hefny van Premium-Hookahs, een van de grote distributeurs van waterpijpen in Nederland. "Je hebt café's waar je kan drinken, coffeeshops waar je kan blowen. Maar voor jongeren is er weinig alternatief om beetje te socializen, daar spelen de lounges op in."
"Vroeger hingen jongeren op straat", zegt Mohamed. "Of bij portieken en supermarkten. Dat werden buurthuizen, maar daar zijn er veel van dicht. Nu zitten ze in lounges. En de meeste mensen komen voor de gezelligheid, om samen te roken. En het is ook verslavend natuurlijk, er zit nicotine in de tabak."
Dé shishalounge bestaat niet: je hebt ze puur gericht op de waterpijp, maar vaak zijn het ook restaurants clubs of cocktailbars die shisha's aanbieden. Die zijn modern, open en hebben een gemixter publiek dan bijvoorbeeld traditionele Turkse koffiehuizen met shisha's. Het lijkt erop dat er van die moderne lounges steeds meer komen, een trend die in Duitsland al langer te zien is.
Toch is zo'n moderne lounge niet het beeld dat veel mensen hebben van een shishalounge. Want in het straatbeeld kom je soms ook wat schimmige, donkere lounges tegen die niet heel uitnodigend zijn. En de soms heftige incidenten die langskomen in het nieuws helpen het imago niet.
"Het is net als met sommige buurtkroegen in wat we vroeger achterbuurten noemden", zegt Parool-misdaadverslaggever Paul Vugts. "Jongens van de straat verzamelen zich daar. Die zoeken een plek om te hangen en dat is dan vaak een kroeg of café. Maar in buurten waar veel bijvoorbeeld veel jongens met een Marokkaanse achtergrond, wonen zijn dat sneller shishalounges."
Het is gewoon net als met coffeeshops en kroegen, daar zitten ook een paar foute tussen.
De heftige incidenten helpen het imago van de waterpijpcafés niet. Recent werd een jongen van 17 in Den Haag doodgeschoten. En in 2016 werd een afgehakt hoofd gevonden voor een shishalounge in Amsterdam. "Die lounge was al jaren een verzamelplek voor een groep uit de onderwereld", zegt Vugts. "Ook het middenkader kwam daar. Het is gewoon net als met coffeeshops en kroegen, daar zitten ook een paar foute tussen."
Vugts legt uit dat dit vroeger - en nog steeds - ook in café's gebeurde. Daarvan zijn er in Nederland zo'n 9000. "Bij lounges zijn er de laatste tijd relatief veel incidenten. En omdat er minder lounges dan café's zijn en bepaalde groepen lounges gebruiken als ontmoetingsplaats, valt dat sneller op."
We vroegen de 19 grote gemeenten hoeveel overlast de lounges daar veroorzaken. En dan wordt het ingewikkeld. Want omdat de meeste gemeenten de shishalounge (nog) niet apart registreren, weten veel gemeenten simpelweg niet precies hoe het zit. Het is dus ook moeilijk in te schatten hoe groot de overlast ten opzichte van andere horeca is. Wat we wel weten is dat de incidenten en sluitingen vaak te maken hebben met geluidsoverlast, brand(stichting), geuroverlast, drugs en incidenteel een geweldincident.
De vraag is natuurlijk: gebeuren die dingen meer bij shishalounges dan bij andere horeca? Een sluitend antwoord daarop is er dus niet. Bij de grote gemeenten verschilt het in ieder geval. "In 2017 zijn drie lounges gesloten in verband het met het overtreden van de Opiumwet en geweld", laat de gemeente Den Haag weten. "Maar, bij horeca waar geen waterpijpen worden aangeboden, spelen deze problemen ook. En uit een extra onderzoek uit 2013 en 2014 kwamen niet significant meer aanwijzingen naar voren dan bij horeca waar je geen waterpijp kan roken."
Over twee jaar mogen rookruimtes ook niet meer, daar moeten we wat op verzinnen. Ik denk dat er dan echt minder waterpijpcafé's overblijven.
In Amsterdam zeggen ze iets vergelijkbaars: "In algemene zin is er niet meer overlast bij shishalounges dan bij andere horeca. Het gaat deels wel om een ander type overlast. Overlast van koolmonoxide bijvoorbeeld, terwijl dat bij andere horecazaken vaker muziek is. Daarnaast gaat het meer om veiligheidsgevoel en een type bezoeker van (sommige) shishalounges waar mensen zich niet veilig bij voelen."
Maar in Utrecht bijvoorbeeld lijken de lounges voor relatief veel problemen te zorgen. Daar zijn de afgelopen jaren door de gemeente elf lounges gesloten wegens exploiteren zonder (juiste) vergunning, overlast of een incident en twee zelf gestopt. Waren er in 2013 nog 23 waterpijpcafé's, nu zijn het er nog maar tien. In Arnhem zijn er "regelmatig" incidenten en vallen de lounges sinds een jaar in een zwaardere categorie om "ze meer te kunnen spreiden en het aantal in te perken".
Kortom: het verschilt. Shisha roken wordt een groter onderdeel van het Nederlandse uitgaansleven - steeds vaker in combinatie met andere horeca als restaurants, clubs en cocktailbars. "Maar de regels worden strenger", zegt bedrijfsleider Mohamed. "In Rotterdam heb je sinds vorig jaar een aparte vergunning nodig. En over twee jaar mogen rookruimtes ook niet meer, daar moeten we wat op verzinnen. Ik denk dat er dan echt minder waterpijpcafé's overblijven."