De ontmoeting aan de frontlijn van de handelsoorlog is begonnen

• Marten Wiegman

  redacteur buitenland

Na weken van inleidende beschietingen wordt er vandaag en morgen voor het eerst gepraat over de dreigende handelsoorlog tussen de VS en China. Een Amerikaanse delegatie onder leiding van minister van Financiën Mnuchin is aangekomen in Peking.

"Ze zijn welkom zolang ze oprecht zijn", zegt het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken over de Amerikaanse visite. De krant China Daily schrijft dat "de tijd voorbij is dat China gedwongen kan worden de deuren te openen". Kortom: een hartelijk welkom staat de Amerikaanse delegatie vooralsnog niet te wachten nadat er vanuit het Witte Huis de afgelopen maanden allerlei maatregelen en dreigementen zijn geuit. En die door China met aankondigingen van tegenmaatregelen zijn beantwoord.

China 2025

De opkomst als supermacht zorgt voor een goede Chinese onderhandelingspositie: nog nooit stond het land economisch zo sterk. President Xi Jinping is de leider voor nu en de toekomst, dus zaken kunnen alleen met hem worden gedaan.

Bovendien heeft Xi een duidelijk plan: China 2025. Volgens dat plan werkt China aan een economie die leidend is in de wereld. Technologisch hoogstaand, met veel kunstmatige intelligentie en robotica ontwikkelt China een industriebeleid waarbij planmatig wordt geïnvesteerd in de industrie van de toekomst. Daarmee wil het minder afhankelijk worden van techniek en kennis uit Europa of de Verenigde Staten.

De Amerikaans onderhandelingspositie is moeilijker in te schatten, omdat er vooral eisen op tafel liggen en nog weinig duidelijk is wat de VS daarvoor over heeft. Het beeld dat de regering Trump tot nu toe op het handelspolitieke wereldtoneel oproept, is vooral verwarrend.

Trumps eerste actie als president was om een handelsovereenkomst op te zeggen met landen in Azië en rond de Stille Oceaan. Later kwam hij erop terug, en zei hij dat er misschien toch wel opnieuw over onderhandeld kan worden.

Hetzelfde geldt voor de instelling van importtarieven voor staal en aluminium: eerst golden ze voor de hele wereld, daarna kwamen er vrijstellingen voor bijna alle belangrijke staalleveranciers van de VS. Behalve dus voor China. Ook Trumps aankondiging dat er strafmaatregelen moeten komen voor China vanwege het misbruiken van Amerikaanse technologie, is nog niet omgezet in concrete daden. De lijst van spullen bestaat voor 85 procent uit onderdelen die veelal worden gebruikt door Amerikaanse bedrijven, en lijken dus vooral ook schade op te leveren voor de VS zelf.

Het gevaar volgens de VS

Tussen de heffingstarieven en dreigementen door klinkt steeds een ander argument uit het Witte Huis: China exporteert meer naar de VS dan andersom, en dat is oneerlijk. Dat is overigens niet alleen een argument dat Trump tegen China gebruikt, maar tegen allerlei landen. En het is waar: feit is dat er jaarlijks een handelstekort is van 375 miljard dollar met China.

Overigens schrijven veel economen dat toe aan een ander feit. Chinezen sparen veel en Amerikanen lenen veel meer, dus is het logisch dat al dat Chinese spaargeld op zoek gaat naar rendement, bijvoorbeeld via investeringen in de VS. Trump heeft zijn onderhandelaars opgedragen om het handelstekort met honderd miljard dollar terug te brengen. Maar de vraag is hoe dat moet.

China zegt wel mee te willen werken aan meer evenwicht in de handelsrelatie, maar wil dat vooral door meer te kopen en te investeren in de VS. Vliegtuigen en andere high-techgoederen. Of olie, gas en kolen en de pijpleidingen die daarbij horen. Maar dat is waar de VS nu precies het gevaar ziet: die high-tech maakt de Chinese concurrentie op termijn alleen maar sterker en kan mogelijk ook militair gebruikt worden.

De strategie van Washington

China heeft zich vaak opgeworpen als de grote verdediger van de globalisering. En als er handelsproblemen zijn, dan moeten die volgens de regels van de Wereldhandelsorganisatie worden opgelost. Dat betekent dialoog, consultatie en onderhandelingen. Washington kiest voor een heel andere strategie: dreigementen, eenzijdig opgelegde importtarieven, decreten en een sterke voorkeur voor afspraken met elk land apart in plaats van multilaterale overeenkomsten, zoals via de Wereldhandelsorgansiatie.

Als de Chinese en Amerikaanse delegaties deze dagen tegenover elkaar zitten, moet blijken of ze daadwerkelijk tot onderhandelingen kunnen komen of dat de standpunten en methoden zover uit elkaar lopen dat er eigenlijk geen gesprek mogelijk is. De ervaring van Europese diplomatie van de afgelopen weken is wat dat betreft weinig hoopgevend. De ene partij eist concessies, de andere weigert te onderhandelen met het mes op de keel.

Drukke agenda

De dreigende handelsoorlog is bepaald niet het enige onderwerp op de internationale agenda. Dus de besprekingen in Peking staan niet op zichzelf. Ook het Amerikaanse besluit over de Iran-deal en de aanstaande onderhandelingen met Noord-Korea zorgen ervoor dat de grootmachten elkaar goed in de gaten houden. Het uitbreken van een echte handelsoorlog zal de sfeer aan die andere onderhandelingstafels niet beter maken.