Hoe houdt Telegram zich staande in de Russische internetoorlog?

• Iris de Graaf

  redacteur Buitenland

"Het regime van Poetin heeft de oorlog verklaard aan het internet en de vrije samenleving!", en "ze willen onze toekomst blokkeren!", aldus de betogers gisteravond in het centrum van Moskou. Meer dan 7000 mensen protesteerden daar tegen de pogingen van de Russische autoriteiten om de berichten-app Telegram te blokkeren.

Al twee weken worden er verwoede pogingen gedaan door het Kremlin om de app het zwijgen op te leggen. Wat niet lukt. Inmiddels zijn miljoenen IP-adressen geblokkeerd en lijkt het hele Russische internet ingestort te zijn, maar Telegram draait nog steeds. Hoe kan dat?

Al twee weken zijn Telegram en de internetwaakhond van Rusland, Roskomnadzor, verwikkeld in een kat- en muisspel. Pavel Doerov, de oprichter van Telegram, laat de app van de ene naar de andere server springen. Roskomnadzor rent erachteraan door alle IP-adressen van die servers uit te schakelen.

Maar terwijl Telegram alweer vanaf een andere server functioneert, zorgen de miljoenen geblokkeerde IP-adressen op al die verschillende servers ervoor dat veel websites niet meer toegankelijk zijn in Rusland.

Chaos

Zo zijn bijvoorbeeld Twitter en Facebook al een paar keer tijdelijk offline geweest. Maar ook de populaire Russische zoekmachine Yandex en de sociale media-site Vkontakte hebben last van de blokkades. Op dit moment zijn er meer dan 18 miljoen IP-adressen, waaronder veel van Google en YouTube, geblokkeerd in Rusland.

De chaos is zo groot dat er speciale loketten zijn geopend voor gedupeerden. Ook worden er rechtszaken aangespannen tegen Roskomnadzor omdat Russische bedrijven inkomsten mislopen.

Niet alleen Russische bedrijven dreigen meegesleurd te worden in deze cyberoorlog. Ook Amazon en Google komen in de problemen. Pavel Doerov huurt namelijk serverruimte via deze twee tech-giganten. Roskomnadzor heeft al tientallen sub-netwerken van Amazon en Google geblokkeerd die Telegram gebruikt om de restricties te omzeilen.

Amazon heeft vandaag bekendgemaakt dat ze zullen stoppen met het hosten van "verkeer voor een domein waarvoor dat niet mag". Google liet vorige maand al weten dat het omzeilen van blokkades geen functie is die Google nog langer ondersteunt.

Telegram moet nu dus op zoek naar andere servers om het verkeer van hun Russische gebruikers ergens anders onder te brengen. Ook in andere landen als Iran en Egypte gebruiken apps als Telegram en Signal dit 'trucje' om censuur en blokkades van hun overheden te omzeilen. En hoe meer chaos dit spoor van blokkades achterlaat op het internet, hoe lastiger het gaat worden om 'verboden' apps overeind te houden.

Volgens Tanja Lokot, gespecialiseerd in internetvrijheid in Rusland en verbonden aan de Dublin City University, zijn de Russen niet zo bang om Telegram niet meer te kunnen gebruiken. De angst zit veel dieper.

Ze vertelt aan Slate dat er nu vooral wordt geprotesteerd omdat het hele principe van gecodeerde en beschermde communicatie wordt bedreigd. "Het verbod op Telegram zou kunnen betekenen dat soortgelijke platforms die de communicatie beschermen met end-to-end-encryptie, zoals Facebook Messenger en WhatsApp, binnenkort ook verboden kunnen worden in Rusland."

"Als je niet zeker weet of de communicatie gecodeerd of beschermd is, betekent dat in feite dat er heel weinig ruimte is voor privacy en veiligheid voor Russische gebruikers op internet. Dát is het grootste gevaar."