Zijn computers binnen een paar jaar slimmer dan mensen?
Gaan robots de wereld overnemen? Wanneer worden zelfrijdende auto's op grote schaal gebruikt? Heeft een robot rechten? Er wordt gewerkt aan grote technologische veranderingen die veel impact op ons gaan hebben en dat levert grote vragen op.
Ook neemt de druk op Europa toe om grootmachten VS en China bij te benen. Met dat in gedachten heeft de Europese Commissie vandaag een plan gepubliceerd om dit allemaal in goede banen te leiden.
Dat er veel te gebeuren staat, daar lijken de meeste deskundigen het wel over eens te zijn. Maar over de manier waarop dit gaat gebeuren en in welke mate, verschillen de meningen. De NOS vroeg drie experts commentaar te geven op drie toekomstscenario's, om zo een beeld te krijgen van wat we kunnen verwachten.
Kunnen we straks nog een mens van een computer onderscheiden? "Ik denk dat we het verschil in 2030 niet meer zien", zegt Lambér Royakkers, junior-professor ethische technologie aan de TU Eindhoven. Dat heeft nogal grote gevolgen: het betekent namelijk dat je net zo makkelijk met een mens een gesprek kan voeren als met een computer.
Egon van den Broek, hoogleraar computerwetenschappen aan de Universiteit van Utrecht, is daar veel minder stellig in. "Ik denk dat computers de komende vijf tot tien jaar echt niet slimmer worden dan mensen. Dat duurt eerder tien keer zo lang."
Go
In deze discussie is het belangrijk om te begrijpen dat er over twee vormen van kunstmatige intelligentie wordt gesproken: specifieke en algemene. Specifiek betekent dat een computer in een ding heel goed is, bijvoorbeeld in het Aziatische bordspel Go. De computer is daar nu beter in dan een mens. Algemene intelligentie betekent dat een computer emotie kan begrijpen en de Nachtwacht kan naschilderen. Met andere woorden: dat een computer functioneert zoals een mens.
"Over algemene kunstmatige intelligentie zijn de geleerden het wel eens: dat is er voorlopig nog helemaal niet", zegt Jeroen van den Hoven, professor ethiek en technologie aan de TU Delft.
Hierover is al jaren discussie. In 2013 publiceerden onderzoekers aan de Oxford Universiteit een onderzoek waaruit bleek dat bijna 50 procent van de banen in de VS in de 'gevarenzone' zit als het gaat om automatisering. De OESO (de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) concludeerde onlangs iets heel anders: het gaat slecht om 14 procent van de banen in westerse landen die een grote kans maken te worden geautomatiseerd.
Met andere woorden: de meningen verschillen nogal. En dat is ook te merken aan de deskundigen. Van den Broek zit vooral op een lijn met de OESO-conclusies. "Kijk naar de geschiedenis: eerdere grote innovaties zoals bijvoorbeeld elektriciteit hadden ook niet zo'n grote impact op de werkgelegenheid. Dat zou dus betekenen dat de opkomst van kunstmatige intelligentie belangrijker zal zijn dan die van de elektriciteit? Dat geloof ik niet."
De hoogleraar computerwetenschappen zegt daarmee niet dat er geen banen zullen veranderen of verdwijnen. Maar zijn uiteindelijke boodschap is wel: maak je daar niet te druk over.
Nieuw werk
Royakkers van de TU Eindhoven kijkt hier anders tegenaan. "Ik denk dat bijvoorbeeld dat accountants en notarissen moeten vrezen voor hun baan. Daarentegen zal de robotisering ook leiden tot nieuw werk." Hij denkt ook dat de verandering zal leiden tot een andere manier van lesgeven, omdat er behoefte is aan andere vakmensen.
Van den Hoven onderschrijft die conclusie. "Ik denk dat er heel veel traditioneel werk verloren zal gaan." Hij verwacht wel dat het nog even duurt voordat de impact echt merkbaar zal zijn, zo rond 2050.
Daarover zijn de drie experts het wel eens: ja, het is realistisch en de technologie is beschikbaar. Maar dit vraagstuk is vooral een ethische kwestie. Want moet je wel willen dat een drone zelfstandig kan besluiten dat iemand mag worden gedood? Nee, is hun antwoord.
"Ik denk dat we als samenleving zo verstandig zullen zijn om dit niet toe te laten", zegt Royakkers van de TU Eindhoven. Zijn collega van de TU Delft, Van den Hoven, sluit zich daarbij aan. Volgens Van den Broek is het daarnaast vooral de vraag waar in het proces de mens een besluit neemt en vanaf wanneer een drone autonoom mag werken en denken.
Waar deze discussie mee samenhangt is de vraag - waar de Europese Commissie zich ook over buigt - of een robot straks moet worden gezien als een rechtspersoon. Want wat gebeurt er als zo'n systeem dermate zelfstandig wordt dat het zonder tussenkomst van een mens grote beslissingen gaat nemen? Is een mens dan nog verantwoordelijk? Grote vraagstukken, waarop het antwoord voorlopig nog ontbreekt.