Hoe elf rechters de toekomst van een grootmacht beïnvloeden
Brazilië wacht in spanning op misschien wel de belangrijkste uitspraak van het Hooggerechtshof van de afgelopen jaren. Mag oud-president Lula da Silva het hoger beroep tegen zijn veroordeling in een corruptiezaak in vrijheid afwachten, of gaat hij de gevangenis in?
De uitspraak van de elf rechters van het Hooggerechtshof heeft hoe dan ook grote gevolgen. In oktober van dit jaar zijn er presidentsverkiezingen in Brazilië, en de voorman van Lula's linkse Arbeiderspartij PT is de grote favoriet in de peilingen. Vanuit de gevangenis kan Lula moeilijk campagne voeren.
Corruptie
Als Lula wint, en hij het hoger beroep tegen zijn veroordeling in vrijheid mag afwachten, kan dat grote gevolgen hebben voor de strijd tegen corruptie. Want het schept mogelijk een precedent: ook andere veroordeelde politici hoeven dan wellicht pas naar de gevangenis als alle mogelijkheden tot hoger beroep zijn uitgeput. Dat kan in Brazilië jaren duren.
Het OM waarschuwt dan ook dat het Hooggerechtshof in één dag de vooruitgang van de afgelopen jaren teniet kan doen. Sinds 2014 voeren justitie en politie een hevige strijd tegen corruptie in het land. Tientallen politici, onder wie dus oud-president Lula, kwamen in het vizier van 'Operatie Wasstraat'. Machtige zakenmensen en politici werden al veroordeeld en het land kwam in een diepe politieke crisis terecht.
Het succes van 'Operatie Wasstraat' is voor een groot deel te verklaren door het feit dat veroordeelden soms ook echt naar de gevangenis moesten. Langzaam maar zeker leek er een einde te komen aan de relatieve straffeloosheid waaraan de Braziliaanse elite zo gehecht was. De angst voor de gevangenis was zo groot dat velen samenwerkten met justitie, in ruil voor strafvermindering.
Strandappartement
Zo kwam ook Lula da Silva in het beklaagdenbankje terecht. Hij zou een appartement aan het strand hebben gekregen van een bouwbedrijf, in ruil voor opdrachten bij staatsoliebedrijf Petrobras. Hij werd veroordeeld, ook in hoger beroep. Maar de oud-president heeft nog verschillende mogelijkheden om zijn veroordeling aan te vechten, tot aan het Hooggerechtshof toe.
In de praktijk werden de afgelopen twee jaar al heel wat veroordeelden naar de gevangenis gestuurd na de eerste mogelijkheid tot hoger beroep. De advocaten van Lula willen voorkomen dat hun cliënt dat ook overkomt en startten een zogenoemde 'habeas corpus'-procedure bij het Hooggerechtshof.
In de aanloop naar deze zitting gingen duizenden voor- en tegenstanders de straat op. Aanhangers van Lula en zijn Arbeiderspartij spreken van een heksenjacht en beschuldigen Justitie van partijdigheid. Ze spreken zelfs van een 'stille staatsgreep', die begon met het afzetten van Lula's partijgenoot en opvolger als president, Dilma Rousseff, in 2016.
De term 'staatsgreep' ligt gevoelig in Brazilië, waar militairen in 1964 de macht overnamen en tot in de jaren tachtig een dictatoriaal bewind voerden. In dat kader vielen de uitspraken van de hoogste commandant van het Braziliaanse leger, gisteren via Twitter, bijzonder slecht. Generaal Villas Boas twitterde dat hij 'straffeloosheid veroordeelt'. Die uitspraak - een verwijzing naar Lula's zaak - kwam de militair op hevige kritiek te staan.
Wordt vervolgd
Alle ophef ten spijt, de rechtszaak van vandaag betekent niet het einde van de juridische saga rond de linkse oud-president. Zelfs als het Hooggerechtshof besluit dat hij de gevangenis in gestuurd kan worden, zal hij niet meteen in de boeien geslagen worden.
Volgende week dinsdag is er nog een laatste zitting in de eerste beroepszaak die hij verloor. Pas als die formaliteit is afgerond, kan hij eventueel naar het gevang.
Wat betreft Lula's deelname aan de verkiezingen van oktober: ook daarover is het laatste woord nog niet gesproken. Officieel mogen veroordeelde politici niet meedoen aan verkiezingen. Maar dat is in eerste instantie aan een andere rechtbank, op een ander moment. Het is zelfs mogelijk dat Lula vanuit de gevangenis meedoet aan de verkiezingen, beweren sommige juristen.
