Vanaf nu bepalen de Duitsers de straf voor Puigdemont

• Rop Zoutberg

  Correspondent Spanje

Ze zijn onaantastbaar, de paasdagen in Duitsland. Pas daarna zal de Generalstaatsanwalt een beslissing nemen over het lot van Carles Puigdemont, de ex-regiopresident van Catalonië. Het gaat om een allereerste afweging of het uitleveringsverzoek van Spanje goed genoeg is om voor te leggen aan Duitse rechters. Besluiten zij verder te gaan met de zaak, dan zijn we snel maanden verder.

De Duitse advocaat van Puigdemont heeft de Duitse regering al opgeroepen zijn cliënt niet uit te leveren. De advocaat, Wolfgang Schomburg, is gerenommeerd specialist in internationaal recht en was eerder rechter bij Joegoslavië-tribunaal.

De afgezette Catalaanse regiopresident werd vorig weekend bij de Deense grens aangehouden door de Duitse politie. Die gaf daarmee gehoor aan een internationaal aanhoudingsbevel van het Spaanse Hooggerechtshof. Ook twee Catalaanse agenten en een hoogleraar die bij Puigdemont in de Renault Espace zaten, werden gearresteerd.

Het Spaanse hof wil Puigdemont en een groot deel van zijn toenmalige ministersploeg vervolgen voor het organiseren van het afscheidingsreferendum van oktober vorig jaar. De mogelijke straffen voor rebellie en opruiing zitten tussen de vijftien en vijfentwintig jaar cel. Als rechters bewezen zien dat ernstig geweld werd gebruikt - zoals bij de staatsgreep van 1981 - kan de straf oplopen tot dertig jaar.

Hoogverraad

Mogelijkheid 1 is dat de hoogste rechter van de deelstaat Sleeswijk-Holstein de zaak oppikt en daarmee meteen op lastig juridisch vaarwater afkoerst. Het is in Duitsland niet meer mogelijk iemand voor rebellie of opruiing te veroordelen. Alleen een wetsartikel over hochverrat komt in de buurt, maar dat vereist dat geweld werd gebruikt. En dat gebeurde in Catalonië wel van de kant van de oproerpolitie, maar van de zijde van de separatisten niet.

De kans lijkt daarom groot dat Duitse rechters alleen een 'makkelijke' aanklacht als misbruik van overheidsgelden of corruptie beoordelen. Achten ze die gegrond, dan is de zaak snel beklonken en kan Puigdemont naar Spanje, al heeft het als gevolg dat de Catalaanse leider daarna alléén voor dat misbruik van publieke gelden berecht kan worden. De maximumstraf daarvoor is in Spanje acht jaar.

"Volgens het stelsel van de overleveringswet kan de opgeëiste persoon alleen worden vervolgd of gestraft voor de feiten waarvoor de overlevering is toegestaan", stelt internationaal strafrechtadvocaat Geert-Jan Knoops. "Van belang is dus dat de feiten duidelijk in het overleveringsbevel worden omschreven. Tenzij de opgeëiste persoon instemt met de zogeheten verkorte procedure, mocht Puigdemont hiervan gebruikmaken."

"Het heeft te maken met internationale afspraken die er ook zijn om te voorkomen dat een verdachte in de val wordt gelokt", weet Knoops' collega Michiel Pestman. Een land waar een verdachte aan wordt overgeleverd, mag vervolgens niet met allerlei andere strafbare feiten komen. Sturen de Duitsers Puigdemont voor corruptie naar Madrid, dan mogen de Spaanse rechters hem in beginsel niet óók nog berechten voor rebellie. Willen ze dat toch doen, dan heeft Spanje daarvoor opnieuw toestemming van een Duitse rechter nodig."

Een mogelijkheid om onder deze complicatie uit te komen zijn er voor Spanje overigens wel, zegt Pestman. Immers: na een eerste veroordeling kan het Spaanse Hooggerechtshof een nieuwe zaak tegen de afgezette Catalaanse regiopresident openen. "Puigdemont zal terugmoeten naar België om aan verdere vervolging te ontsnappen."

Criminelen

Maar er is ook nog mogelijkheid 2, in het geval Duitse rechters vinden dat Spanje geen zaak heeft en Puigdemont komende week snel wordt vrijgelaten. Komt het zover, dan kunnen Catalaanse separatisten een grote overwinning op hun rekening schrijven. De voortijdige vrijlating van Puigdemont sloopt het beoogde proces tegen de Catalaanse politici al in zijn aanloop.

Spiegel Online sprak inmiddels bronnen die weten dat de Duitse regering niet van plan is een veto uit te spreken om de uitlevering tegen te houden. De reden die daarbij genoemd wordt, is dat het een zaak van de deelstaten is. De Duitse minister van Justitie zou dit standpunt al op de dag van de aanhouding met haar kabinetscollega's hebben afgesproken.

Forumshoppen

Het was hoe dan ook wel heel dom van Puigdemont om zijn tijdelijke toevluchtsoord in Waterloo te verlaten voor buitenlandse conferenties, zegt strafrechtadvocaat Pestman. Dat de Spaanse geheime dienst vervolgens een gps-zendertje in de auto van Puigdemont plakte, maakte hij al vaker mee. "Landen wachten zo tot het juiste moment waarop een verdachte in een voor hen gunstig land opduikt. Daarna vragen ze de lokale politie om een aanhouding. In vaktaal noemen we dat met een rotwoord forumshoppen."

Het oppakken van de voormalige regiopresident leidt inmiddels in andere delen van Spanje voor stevige verdeeldheid. Puigdemont en zijn mensen organiseerden wel zeer fanatiek een afscheidingsreferendum dat verkeerd afliep. Maar het zijn niet de zware criminelen zoals ze nu worden afgeschilderd, zo vinden steeds meer mensen ook buiten Catalonië.