Verkiezingen Italië: wie doet er mee en hoe werkt de kieswet?
Stemmen is op zich simpel, maar de Italianen hebben het nogal ingewikkeld gemaakt. Daarom hier een handleiding bij de parlementsverkiezingen van vandaag.
Alle zetels in beide kamers van het Italiaanse parlement staan op het spel. De Italiaanse tegenhanger van de Tweede Kamer heeft er 630, de Senaat 320.
De belangrijkste partijen die meedoen:
- PD: De Democratische Partij. Op dit moment de regeringspartij. De premier van die regering is Paolo Gentiloni, maar de partijleiding is in handen van oud-premier Renzi. Vrij traditionele sociaaldemocratische partij, die naar verwachting forse klappen gaat krijgen.
- Forza Italia: De partij van Berlusconi. Hijzelf kan geen premier worden. De voorzitter van het Europees Parlement Antonio Tajani staat in de coulissen om die taak op zich te nemen, als Forza de premier gaat leveren. De partij is lid van de grote Christendemocratische fractie in Europa en staat op winst.
- Lega: Dat is de nieuwe naam, dus niet meer Lega Nord. De geografische aanduiding is uit de naam geschrapt zodat ze zich konden omvormen van afscheidingsbeweging (separatistische partij) tot een nationale anti-migratiepartij. In de lijn PVV, AfD en Front National. Matteo Salvini leidt deze club en is premierskandidaat. Staat op winst.
- Fratelli d'Italia: Ultrarechtse splinterpartij. Giorgia Meloni leidt deze partij. De partij zelf is een kleine speler, maar mogelijk belangrijk bij de vorming van een regering. Daarover later meer.
- Vijfsterrenbeweging: Anti-establishment-partij. Geleid door de jonge 31-jarige Luigi di Maio. Oprichter Beppe Grillo heeft zich teruggetrokken. Het omver gooien van het huidige bestel en de huidige politieke partijen, daar staan ze voor. Gaan de verkiezingen dik winnen, maar waarschijnlijk toch niet. Dat heeft met het kiessysteem te maken.
De Italiaanse kieswet:
Een minister zei onlangs "Bestudeer de kieswet alstublieft goed. Als u dat heeft gedaan, kunt u het me dan uitleggen want ik snap er niks van." Maar we gaan het hieronder toch proberen.
Zetels zijn te behalen via het systeem dat wij in Nederland ook hebben, op basis van het behaalde percentage van de stemmen. Maar dat telt slechts voor twee derde van het aantal zetels. De rest van de zetels wordt verdeeld via een Brits districtensysteem, waarbij de winnaar er met de volle buit vandoor gaat.
Dat betekent dat 40 procent van de stemmen waarschijnlijk genoeg is om een meerderheid te halen. Want een partij die zo veel wint, zal ook genoeg districten winnen om aan de meerderheid in het parlement te komen, zo is de verwachting.
Maar er is geen enkele partij die de capaciteiten heeft om dat percentage op eigen kracht te halen. Dus is het voordeliger om vooraf lijstverbindingen aan te gaan. Dat hebben de meeste partijen gedaan. Behalve de Vijfsterrenbeweging, die weigert principieel om met andere partijen samen te werken, dat is immers oude politiek en daar wil de beweging juist vanaf.
Coalities:
Er moeten dus zowel voor als na de verkiezingen coalities worden gesmeed. Vooraf om een meerderheid te krijgen en daarna om een regering te vormen. Wat zijn de mogelijkheden voor een nieuwe regering?
- Centrumrechts: Berlusconi kan dan de premierskandidaat kiezen. Hij zal de huidige voorzitter van het Europees Parlement Tajani naar voren schuiven. Hij is pro-Europees, maar in een coalitie met partijen die sterk anti-EU zijn. Dit brengt dus veel onzekerheid met zich mee voor de EU en de markten. Verder is het helder dat een keiharde aanpak tegen migranten dreigt. Alle partijen zeggen dat alle 600.000 migranten teruggestuurd moeten worden (tenzij het oorlogsvluchtelingen zijn).
- Een grote coalitie: Berlusconi's Forza Italia kan ook een grote coalitie vormen met de sociaaldemocraten van de PD. Dit heeft de absolute voorkeur van Europese leiders en de financiële markten. De huidige premier Gentiloni, die wordt gezien als een stabiele leider, kan dan blijven zitten.
- Minderheidsregering: De Vijfsterrenbeweging vormt een coalitie met steun van Lega. Dat is de nachtmerrie van Brussel. Een referendum om uit de euro te stappen is niet ondenkbaar bij deze combinatie. De kans op deze optie is niet groot.
- Geen coalitie: Als de partijen er niet uitkomen, moeten Italianen opnieuw naar de stembus dit najaar of begin volgend jaar. Op dat moment zit de straf van Silvio Berlusconi erop en kan hij dus weer premier worden. Hij mocht zes jaar geen politieke functie uitoefenen en die termijn is dan voorbij.
De stembureaus gaan vandaag om 7.00 uur open en sluiten om 23.00 uur. Tot die tijd mogen er geen peilingen of exitpolls worden gepubliceerd.
