Onderzoek laat zien: slecht imago antidepressiva is onterecht​

• Anne ter Rele

  redacteur Online

Antidepressiva werken bij het behandelen van een depressie. Dat is de conclusie van een grootschalig Brits onderzoek, waarbij data over meer dan honderdduizend patiënten bij elkaar is gebracht. Met het onderzoek aan de Universiteit van Oxford willen de wetenschappers misverstanden rond antidepressiva de wereld uit helpen.

Want twijfels zijn er genoeg. Zo schreef epidemioloog Dick Bijl twee jaar geleden dat 98 procent van de miljoen Nederlanders die antidepressiva gebruiken, daar geen baat bij heeft. Mensen zouden verslaafd raken aan het middel, en afgestompt raken.

Psychiater Christiaan Vinkers van het UMC Utrecht Hersencentrum schreef eerder een boek waarmee hij het gebruik van antidepressiva uit het verdomhoekje wil halen, en is blij met de uitkomsten van het Britse onderzoek.

"Het bekrachtigt eigenlijk wat we al weten: dat antidepressiva beter werken dan een placebo", vertelt hij, "maar nu is het na uitgebreid onderzoek bevestigd." Het is onterecht dat antidepressiva een slecht imago hebben, vindt hij. "Ik vind dat we ongelofelijk blij mogen zijn met het feit dat dit middel er is, ook al werkt het niet voor iedereen."

Placebo

In het onderzoek wordt het effect van antidepressiva vergeleken met dat van een nepmedicijn, een zogenoemd placebo. Ook werden verschillende varianten van het geneesmiddel met elkaar vergeleken. Eén van die middelen is Prozac, het bekendste antidepressivum.

"Het ene antidepressivum werkt beter dan het andere", zegt Vinkers. "Ze verschillen in effectiviteit en bijwerkingen." Gemiddeld bleek wel dat het gebruik van antidepressiva een positief effect heeft op de mentale gesteldheid van mensen met een depressie.

Critici

Toch staan de meeste patiënten niet te juichen om het middel, vertelt Vinkers. "Mensen met een depressie ervaren vaak veel schaamte vanwege hun omgeving. Ze voelen zich een slapjanus als ze medicatie nodig hebben om zich beter te voelen."

Daarom slikken sommige patiënten het medicijn niet, terwijl ze er wel baat bij zouden kunnen hebben, zegt Vinkers. "Een derde van de personen die aan een depressie lijden, krijgt daar geen enkele behandeling voor. De worsteling van mensen met een depressie is ongelofelijk."

Dat druist in tegen het beeld dat hierover bestaat. Huisartsen krijgen juist vaak de kritiek dat ze te snel antidepressiva voorschrijven. "Maar de hoeveelheid middelen die we in Nederland gebruiken, is de afgelopen vijftien jaar gelijk gebleven", zegt hij. "Ongeveer 150.000 Nederlanders slikken antidepressiva voor langer dan een jaar, maar dat gaat vaak heel zorgvuldig."

"Het is niet zo dat een arts stelt: je bent depressief, hier heb je je pilletjes en succes ermee", vindt Vinkers. "Medicatie staat nooit op zichzelf. Een psychiater stelt eerst vragen over stress, werk en verslavingen, en dan wordt gekeken wat de beste behandeling is. Medicijnen worden bijna altijd gecombineerd met andere behandelingen, zoals psychotherapie."

Vinkers maakt wel een belangrijke kanttekening. "Antidepressiva werken helaas niet voor iedereen. Dit onderzoek kijkt naar het gemiddelde, maar de effecten van het middel verschillen per persoon. Voor de een kan het levensreddend zijn, maar bij anderen hebben antidepressiva weinig effect." Bij een lichte depressie werken de voordelen vaak niet op tegen de bijwerkingen, zegt Vinkers.

Onderzoek

Hoe een antidepressivum voor iemand uitpakt, is van tevoren bovendien lastig te voorspellen. "Daar moet echt nog veel meer onderzoek naar gedaan worden."

Vinkers heeft ook kritiek op antidepressiva, maar vindt dat de voordelen van het middel ook weleens in de aandacht mogen komen. "We moeten eerlijk vertellen wat wel werkt én wat niet."