Schilderij van Jan Steen ontdekt in Belgisch depot

• Lambert Teuwissen

  redacteur Online

Het Mauritshuis in Den Haag heeft een schilderij van Jan Steen teruggevonden. De Bespotting van Simson werd jarenlang aangezien voor een achttiende-eeuwse kopie, maar het blijkt wel degelijk om een werk van de meester zelf te gaan.

Curator Ariane van Suchtelen vond het doek in het depot van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen toen ze schilderijen verzamelde voor de tentoonstelling Jan Steen vertelt, die komende donderdag opent in het Mauritshuis. Het werk was gesigneerd, maar tot nu toe ging men ervan uit dat de handtekening vals was.

"Toen ik het zag, vroeg ik me meteen af of het wel een kopie was", vertelt Van Suchtelen. "Je kunt zien dat het een Jan Steen moet zijn: de manier van schilderen, het type voorstelling, de kwaliteit van de gezichten, alles wijst op hem."

Steen moet het werk rond 1670 hebben gemaakt, enkele jaren voor zijn dood. Waarom het al die tijd was toegeschreven aan de Vlaamse schilder Ignatius de Roore, is speculeren voor Van Suchtelen. "Het museum heeft veel schilderijen. Dan is het lang niet altijd mogelijk alles even goed te onderzoeken. Dan kan zoiets ineens boven water komen."

Het werk is inmiddels gerestaureerd in Den Haag. "Het zag er vies uit, onder een gele laag vernis. Maar na de restauratie bleek het ongelofelijk goed bewaard. Het verfoppervlak is in heel goede staat gebleven, omdat het zo weinig is aangeraakt. Toch fijn als af en toe iets verwaarloosd wordt", lacht Van Suchtelen.

Het lijkt alsof het schilderij net uit het atelier van Steen is gekomen, zegt ze. "Het is nooit van verstevigingslinnen voorzien, dat is uitzonderlijk. Het zit nog op zijn oorspronkelijke raam, zelfs de spijkertjes zijn origineel. Dat komt bijna nooit voor."

Humor van Jan Steen

Op het schilderij is de bijbelse held Simson te zien, die net verraden is door Delila. "Zijn haar, waar zijn kracht in zat, is afgeknipt, de krullen liggen nog op de grond. Hij is gevangen door de Filistijnen, een joelende menigte treiteraars staat om hem heen. Vooral Delila tart hem: met één hand duwt ze geldstukken in een pot, met de andere maakt ze een obsceen gebaar, terwijl ze zich door iemand laat betasten. Dat is echt de humor van Jan Steen."

De vondst past goed in de tentoonstelling van het Mauritshuis, waar een onderbelichte kant van de meester wordt getoond: zijn historiestukken, gebaseerd op verhalen uit de Bijbel of de Griekse mythologie. "Iedereen kent Steen vooral van zijn huishoudens, zijn bordeelscènes, de kwakzalvers. Dit gaat over een heel ander deel van zijn oeuvre."

Van Suchtelen wijst erop dat er veel overeenkomsten zijn met de bekendere werken. De spot, chaos en balorigheid die we kennen van zijn Sint-Nicolaasfeest, geringeloorde vioolspeler of oestereetstertje vertaalt hij moeiteloos naar een klassieke setting. Zo schildert hij bijvoorbeeld met genoegen een slempende Lot, verleid door zijn eigen dochters. Alleen als hij Jezus schildert houdt hij zich eerbiedig in. "Jan Steen zocht altijd naar amusante en spannende verhalen. Niet alleen in zijn eigen omgeving, maar ook in de schriftelijke bronnen. Hij had een goed oog voor humoristische mogelijkheden, emoties die hoog oplopen. Er gebeurt veel op de schilderijen."

Van Suchtelen hoopt bezoekers ermee te kunnen verrassen. "Het is leuk om over een heel bekende schilder een tentoonstelling te kunnen maken en dan toch een ander type schilderij te laten zien dan iedereen verwacht."