In Washington bereikt de spanning rond 'The Memo' climax
Al weken hyperventileren Amerikaanse media over 'The Memo'. Na eindeloze speculaties kan dit omstreden document nu op elk moment worden gepubliceerd. De Inlichtingencommissie van het Huis van Afgevaardigden stemde begin deze week al in met de openbaarmaking. President Trump had nog vijf dagen de tijd om de publicatie tegen te houden, maar hij heeft al gezegd dat hij het geheime memo wil vrijgeven.
Volgens de Republikeinen bewijst het memo dat de FBI dubieuze methoden gebruikte in het onderzoek naar banden tussen de Trump-campagne en de Russische overheid. Wat staat erin? Dit weten we op basis van berichtgeving in Amerikaanse media:
• Het memo telt vier pagina's en is opgesteld door de voorzitter van de Inlichtingencommissie, het Republikeinse Congreslid Devin Nunes.
• Het memo richt zich specifiek op het afluisteren van Carter Page, die tijdens de verkiezingscampagne optrad als buitenlandadviseur van Trump.
• De FBI houdt Carter Page al sinds 2014 in de gaten. De inlichtingendiensten vermoeden dat de Russen hem probeerden te rekruteren als spion.
• De naam van Carter Page verscheen ook in het beruchte Steele-dossier van de voormalige Britse spion Christopher Steele. Steele was ingehuurd door het bureau Fusion GPS, dat op zijn beurt was ingehuurd door de Clinton-campagne om informatie over Trumps activiteiten in Rusland te verzamelen.
• FBI wilde de afluistering van Page in 2016 voortzetten. Het afluisteren van Amerikaanse staatsburgers is aan strenge regels verbonden. Daarvoor is de toestemming nodig van een zogeheten FISA-rechtbank.
• Volgens de geheime memo van Nunes gebruikte de FBI het Steele-dossier om de rechter te overtuigen, zonder te vermelden dat het Steele-dossier was betaald door de Clinton-campagne. Met andere woorden: de FBI heeft de rechter om de tuin geleid (aldus Nunes).
• Saillant detail: Rod Rosenstein, de door Trump benoemde onderminister van Justitie, had in 2017 de FISA-rechtbank om een verlenging gevraagd van de afluisteroperatie tegen Page op basis van de dezelfde argumenten die de FBI in 2016 gebruikte.
Waarom doen de Republikeinen dit?
De Republikeinen zeggen dat ze zwaarwegende argumenten hebben: ze willen misstanden bij de FBI aan het licht brengen. Democraten roepen dat dit vooral bedoeld is om het Ruslandonderzoek van speciale aanklager Mueller te ondermijnen.
Het Democratische Congreslid Adam Schiff probeerde op het allerlaatste moment nog de publicatie tegen te houden. Hij spreekt van grove schending van politieke normen en is bang dat de inlichtingendiensten gepolitiseerd worden.
De Democraten hebben de (door Trump benoemde) FBI-directeur Wray aan hun kant. Die verzet zich met hand en tand tegen de publicatie, mede omdat er in het memo volgens de FBI onnauwkeurigheden staan. Ook voormalige inlichtingenbazen mengen zich in de discussie, zoals ex-CIA-directeur John Brennan.
De Republikeinen gebruiken het memo vrij opzichtig om het hele onderzoek van speciaal aanklager Mueller onderuit te halen (iets wat Trump zelf lijkt toe te geven). Ze presenteren dit als het zoveelste bewijs dat dit onderdeel is van een complot van de deep state om Trump ten val te brengen. Republikeinen buitelen al weken over elkaar heen met superlatieven. "Dit is erger dan Watergate", riepen sommige Congresleden al op voorhand.
Een stevige dosis scepsis is zeker op zijn plaats. Allereerst, de bron van het memo dwingt tot extra voorzichtigheid. Nunes, een lid van Trumps overgangsteam, werd al eerder voor het karretje van het Witte Huis gespannen om dekking te geven aan wilde beschuldigingen van de president. Na deze stunt was Nunes gedwongen zich (tijdelijk) terug te trekken uit het Rusland-onderzoek van de inlichtingencommissie van het Huis van Afgevaardigden.
Maar zelfs als de FBI een fout heeft gemaakt bij de FISA-rechtbank, dan is het maar de vraag of dit een doodzonde was. Om een Amerikaanse staatsburger af te luisteren, moeten de inlichtingendiensten dat goed onderbouwen. Het is gebruikelijk dat de FBI bij de rechter een dik pak papier inlevert dat tientallen pagina's telt. Het Steele-dossier is waarschijnlijk een klein onderdeel van de bewijsvoering.
Wat het Republikeinse verhaal zwak maakt: Page werd al ver voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen afgeluisterd door de inlichtingendiensten. Dat haalt het argument onderuit dat de FBI het specifiek op Trump gemunt had.
Bovendien stemde Trumps eigen onderminister van Justitie in met de verlenging van de afluisteroperatie. Dat kan overigens het doel zijn geweest van de publicatie van het memo. Trump kan dit nu als argument gebruiken om Rosenstein te ontslaan. Het ontslaan van Rosenstein heeft zo mogelijk nog ernstiger gevolgen dan het aftreden van Mueller. Zo dreigt de publicatie de politieke verhoudingen in Amerika op scherp te zetten.