Wouter Hoogland en Maxime de Vries
Wouter Hoogland en Maxime de Vries
Emoji's zijn een groot onderdeel van onze dagelijkse communicatie geworden. Maar hoe weet je nou of je gesprekspartner een aubergine hetzelfde interpreteert als jij?
"We hebben voor het eerst met de hele wereld hetzelfde toetsenbord", zegt emoji-onderzoeker en kunstenaar Lilian Stolk. "Dat is best wel uniek, maar het kan ook spraakverwarring veroorzaken." Lilian schreef het Zonder Woorden Boek dat in maart verschijnt.
Ondanks dat we allemaal dezelfde symbolen zien, worden veel emoji's anders geïnterpreteerd. Lilian onderzocht hoe het kan dat verschillende culturen anders naar emoji's kijken. "Er was al veel onderzoek gedaan naar wat voor emoji's we gebruiken, maar niet naar hoe we dat doen."
De oorsprong van emoji's zorgt deels voor de 'spraakverwarring'. De eerste emoji's werden namelijk in Japan bedacht, waardoor veel emoji's een specifieke betekenis hebben voor Japanners. "Zoals de personen met hun hand in een bepaalde houding", zegt taaldeskundige Lieke Verheijen. "In Japan hebben die allemaal een bepaalde functie, maar wij interpreteren ze op een manier die ons goed uitkomt."
De grootste culturele verschillen zitten in de handgebaren: wat in Japan en westerse culturen een acceptabel handgebaar is, wordt in andere weer opgevat als een belediging. Maar ook bepaalde gezichtsuitdrukkingen als "gezicht met stoom uit neus" en "slaperig gezicht" zijn afgeleid van Japanse manga-strips, en betekenen iets anders dan wij denken.
Ook wat als humoristisch wordt gezien is cultureel bepaald. "In het Westen worden bijvoorbeeld het doodshoofd, de alien en de clown vaak in humoristische context gebruikt", zegt Lieke. "Andere culturen vatten dat mogelijk anders op."
Er is dus een verschil tussen hoe de emoji is bedoeld en hoe hij wordt gebruikt. Dat dat het lastig maakt om er een vaste definitie aan te geven, merkt Jeremy Burge ook. Hij zit in de commissie die nieuwe emoji's keurt, en is oprichter van emoji-woordenboek Emojipedia. "Voor definities kijk ik naar de naam die de makers aan de emoji geven, maar ook naar hoe hij op Twitter wordt gebruikt."
Net als een taal ontwikkelt de betekenis van emoji's zich organisch. "In de loop van tijd kunnen betekenissen veranderen", zegt Jeremy. "Kijk naar de 'vuur'-emoji: die begon als gewoon natuurfenomeen, maar toen begonnen mensen het te gebruiken als een positief symbool."
"Grappig is dat oudere gebruikers vaak niet zo'n tweede betekenis kennen. Die komt vaak vanuit de meme-cultuur: jongeren pikken daardoor een nieuwe betekenis op, terwijl ouderen dat tweede woordenboek missen."
Zou je emoji's een taal kunnen noemen? Lieke: "Tot op zekere hoogte is het wel een universele taal: sommige zijn heel duidelijk, maar andere weer heel subjectief. Die zijn te veel afhankelijk van de context. Je moet zeker weten dat je gesprekspartner de emoji hetzelfde begrijpt als jij. Een echte taal is het dus niet."
Volgens Lilian zijn de emoji's meer een aanvulling op de bestaande taal. "In een echt gesprek gebruik je handgebaren en gezichtsuitdrukkingen, en je legt de klemtoon verschillend. Daarmee geef je nuance aan wat je zegt. Je kunt emoji's zien als een digitale vertaling van die nonverbale communicatie."
"Welke emoji's veel worden gebruikt zegt iets over waar een land waarde aan hecht", zegt Lieke. "Amerikanen gebruiken bijvoorbeeld vaker pistolen en pizza's, terwijl Fransen heel veel verschillende hartjes sturen. Dat zegt iets over wat er leeft onder de bevolking."
Je omgeving heeft ook een grote invloed op hoe je emoji's gebruikt. "Als mensen in je kring bepaalde emoji's vaak gebruiken, neem je die snel over", volgens Lieke. "Dat kunnen dus ook mensen zijn die je niet persoonlijk kent, maar die je op sociale media vaak voorbij ziet komen."
Opvallend is dat wereldwijd de lachende emoji met tranen op de wangen het meest wordt gebruikt. "Mensen uiten blijkbaar vreugde wereldwijd hetzelfde", zegt Jeremy. "Misschien zijn we toch niet zo verschillend als we denken."