In Nederland verdrinken zo'n 200 mensen per jaar. Een tiende daarvan gebeurt in Amsterdam. En een deel van hen stond 's nachts op de kade te plassen toen ze in het water vielen.
Nou moet je sowieso niet in een gracht plassen, zegt de politie, maar zeker als je hebt gedronken kan het gevaarlijk zijn. Hoe komt dat?
Forensisch arts van GGD Amsterdam Guido Reijnen noemt daarvoor twee oorzaken. De eerste ligt voor de hand: je valt er makkelijker in als je drank op hebt en kan jezelf in het water ook moeilijker in veiligheid brengen. Over de tweede oorzaak heb je misschien nog niet nagedacht: mictie syncope, flauwvallen na plassen.
Wat gebeurt er bij mictie syncope?
Door alcohol zetten de bloedvaten uit (zo kom je ook aan die blosjes op je wangen). Daardoor stroomt bloed minder makkelijk terug naar het hart en je bloeddruk daalt. Dat hoeft op zich niet erg te zijn, maar als je dan ook nog gaat plassen, kan het misgaan. Zeker als je gedronken hebt. Ook staan verlaagt de doorbloeding in het brein.
Door die lage bloeddruk raak je duizelig en kan je vallen - en in het water terechtkomen, als je daar net staat. "In mijn tijd als schouwarts in Amsterdam heb ik wel een aantal gevallen meegemaakt", zegt Selma Eikelenboom-Schieveld, forensisch medisch onderzoeker van Independent Forensic Services. "Ik denk de meeste schouwartsen wel. En dan vonden we ze met de broek nog open."
Uit eerder onderzoek blijkt dat in 60 procent van de gevallen van mictie syncope alcohol in het spel is. En 88 procent gebeurt 's avonds en 's nachts.
"Het is vooral een probleem van de steden", zegt Reijnen, die op verdrinking promoveert. "Daar gebeurt het uitgaan en is vaak veel water." Volgens de arts vindt de helft van de te waterrakingen waarvoor hulpdiensten ingeroepen worden plaats op zaterdag- en zondagochtend tussen middernacht en 06.00 uur.
En vooral jonge mannen lopen risico. Waarschijnlijk omdat die meer drinken en staand plassen. "Wereldwijd is het altijd een vergelijkbare doelgroep die verdrinkt", zegt Reijnen, die onlangs in Vancouver op een congres over verdrinking was. "Veel jonge mannen in Canada doen aan zalmvissen. Daar zie je groepen mannen de hele dag aan de rivier vissen, op spekgladde stenen, zonder zwemvesten aan. Die komen regelmatig in het water terecht."
In Amsterdam zijn de kademuren ook erg hoog, dus is het lastig om eruit te komen als je er eenmaal in ligt. Het exitprobleem, noemt Reijnen dat. "De kademuren zijn tot enkele meters hoog. Dan ben je kansloos om alleen, zonder hulpmiddelen uit het water te komen."
"Er waren ook voorbeelden van mannen die het gras nog in hun handen hadden, die hadden nog geprobeerd om eruit te klimmen", zegt voormalig schouwarts Eikelenboom-Schieveld. "Maar als je dronken bent, ben je ook een beetje motorisch gestoord. Als de gracht koud is, kun je wel wakker worden, maar je raakt al heel snel onderkoeld. Je hebt dan nog maar heel kort de tijd om eruit te komen, dat kan een kwestie van minuten zijn."
Reijnen vult aan: "Als je te water raakt, moet je controle houden over je ademhaling. De eerste reflex is adem inhouden en mond dicht. Maar bij alcohol kan die reflex ontbreken, dus dan krijg je sneller water binnen."
Het beste is dus om niet in de buurt van water te gaan plassen. "En mannen willen altijd in water plassen", zegt Eikelenboom-Schieveld. "Ik weet niet wat dat is, maar dat doen ze vaak."