'Door belastinghervorming VS wordt American dream een illusie'

• Eline de Zeeuw

  redacteur Buitenland

De Democraat Jim McGovern noemde de Republikeinse benadering van de overheid onlangs een van survival of the fittest: "Als je het goed hebt, geweldig, als dat niet zo is: pech." De grootste belastinghervormingen in dertig jaar, waar de Amerikaanse Senaat vandaag mee instemde, passen volgens het congreslid precies in dat idee: de rijken profiteren, de armen worden nog armer.

Voor Donald Trump en de Republikeinen zijn de zo verlangde hervormingen van het belastingstelsel juist een enorme overwinning. Ze passen in de ideologie van Make America Great Again, zei de president vorige week nog.

Forse belastingverlagingen voor vooral grote bedrijven moeten de Amerikaanse economie in recordtempo laten groeien. En dat is volgens de oude Republikeinse gedachte goed voor heel de Verenigde Staten: het leidt tot meer investeringen, wat banen en hogere lonen oplevert. "Zo kunnen we die geweldige Amerikaanse dromen weer terugbrengen!"

'Meest ongelijke land ter wereld'

Maar niet alleen Democraten vechten dat fel aan, ook ongelijkheidsdeskundigen gaan lijnrecht tegen dat idee in. "De belastingplannen maken van de Amerikaanse droom juist een Amerikaanse illusie", schrijft armoede- en mensenrechtenrapporteur van de Verenigde Naties, Philip Alston.

In een vernietigend rapport rekent de Australische hoogleraar af met de plannen, die volgens hem neerkomen "op een poging van de Verenigde Staten om het meest ongelijke land ter wereld te worden".

Winners and losers

Door de belastinghervormingen zal de toch al enorme staatsschuld van de Verenigde Staten de komende tien jaar met meer dan een biljoen (duizend miljard) dollar groeien. De Republikeinen willen de kosten dekken door te snijden in sociale zekerheid, zorgverzekeringen en andere programma's waar armen juist van afhankelijk zijn.

In zijn rapport waarschuwt Alston dat de "dramatische bezuinigingen cruciale onderdelen van het sociale vangnet zullen vernietigen dat toch al vol gaten zat". Zo zullen ongeveer dertien miljoen Amerikanen hun zorgverzekering verliezen.

In het nieuwe plan zijn Amerikanen namelijk niet meer verplicht om een ziektekostenverzekering af te sluiten, waardoor mensen hun verzekeringen op zullen zeggen en de premies omhoog zullen gaan. Bovendien verwachten lokale overheden te moeten korten op voorzieningen als scholen, afkickklinieken en politie.

Rijke Amerikanen profiteren juist enorm. Vox berekende dat in 2027 bijna 83 procent van de voordelen die de nieuwe belastingwet biedt, bij de rijkste 1 procent terechtkomt. Bovendien gaat meer dan de helft van de Amerikanen volgens het politiek-onafhankelijke Tax Policy Center tegen dat jaar juist méér belasting betalen.

Extreme inkomensongelijkheid

En de kloof tussen arm en rijk in de Verenigde Staten is al groot. Vorige week werd in Parijs het eerste World Inequality Report gepresenteerd door drie bekende economen, waaronder de Fransman Thomas Piketty. In een immense studie van honderd onderzoekers van over de hele wereld wordt de situatie in de Verenigde Staten 'het zorgwekkendst van alle landen' genoemd.

De economische ongelijkheid is er sinds 1980 radicaal toegenomen, zo staat in het rapport. Vooral de vergelijking tussen West-Europa en de Verenigde Staten noemen de onderzoekers extreem: waar de twee in de jaren '80 nog op eenzelfde niveau van economische ongelijkheid zaten, bestaat nu een gapend gat. De 50 procent armste Amerikanen zijn nu samen goed voor 13 procent van het totale inkomen, in 1980 was dat nog 20 procent.

Philip Alston, de armoede en mensenrechtenrapporteur van de Verenigde Naties, reisde in november twee weken door Amerika voor hij in zijn rapport concludeerde dat "de belastinghervormingen de Verenigde Staten de wereldkampioen van extreme ongelijkheid maken". Hij zag mensen die al hun tanden waren verloren omdat tandzorg voor veel armen niet vergoed wordt, hij sprak met daklozen in Los Angeles en hoorde over gemeenschappen die worstelen met drugsverslavingen.

Meer dan 10 procent van de mensen in de VS - of 41 miljoen Amerikanen - leven onder de armoedegrens. "Er is geen magisch recept om extreme armoede uit te roeien", zegt Alston. "Maar aan het eind van de dag is armoede in een rijk land als de Verenigde Staten een politieke keus. En die wordt gemaakt wordt door de mensen die aan de macht zijn." En dat is precies wat de Verenigde Staten volgens critici doen door in te stemmen met de belastinghervormingen.

Voor president Trump en zijn regering is het er doorheen loodsen van de wet juist een geweldig succes. Het verlagen van belastingen is niet alleen een van de speerpunten van de Republikeinse partij, het is de bestaansreden.

Als het met bedrijven en rijken goed gaat, zo is de theorie, zal dit volgens het 'trickle-down'-effect uiteindelijk in de hele economie doorwerken. En op die gedachte durven de Republikeinen meer dan ooit op te vertrouwen: Ronald Reagan verlaagde in 1981 de belastingen en George W. Bush in 2001, maar nooit bevoordeelde dat de rijkste 1 procent van de bevolking zo enorm.

Hoewel de hervormingen ook niet populair zijn onder de Amerikaanse kiezers - slechts een derde zegt volgens een poll van CNN voorstander te zijn - verwerpt de partij de kritiek. Het is de eerste grote overwinning voor president Trump, en de partij heeft voor elkaar gekregen wat hen dertig jaar niet is gelukt. De leider van de Republikeinen in de Senaat, Mitch McConnell, reageerde dan ook verheugd: "Na acht jaren van langzame groei, is America ready to take off."